สภาพการผลิต และแนวทางการพัฒนาการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวของศูนย์ข้าวชุมชน พื้นที่อำเภอเมือง จังหวัดมหาสารคาม

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาสภาพการผลิต และหาแนวทางที่เหมาะสมในการพัฒนาการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวของสมาชิกศูนย์ข้าวชุมชนพื้นที่อำเภอเมือง จังหวัดมหาสารคาม ทำการเก็บข้อมูลโดยการสัมภาษณ์ การสนทนากลุ่ม และประชุมเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วมเพื่อทบทวนสภาพการผลิตเมล็ดพันธุ์ การใช้เมล็ดพันธุ์ และวางแนวทางในการผลิตเมล็ดพันธุ์ร่วมกัน ประชากรที่ใช้ในการศึกษาคือสมาชิกศูนย์ข้าวชุมชนพื้นที่อำเภอเมือง จังหวัดมหาสารคาม     จำนวน 104 คน ซึ่งได้มาจากการสุ่มตัวอย่างแบบเจาะจง (purposive sampling) ทำการศึกษาในฤดูการผลิตที่ 2560/2561 เก็บรวบรวมข้อมูลในเดือนกรกฎาคม – พฤศจิกายน พ.ศ. 2560 ผลการศึกษาพบว่า สมาชิกส่วนใหญ่ทำนาข้าวเหนียวเพื่อการบริโภคในครัวเรือน และส่วนใหญ่ร้อยละ 78.2   ทำนาข้าวเจ้าเพื่อจำหน่ายเมล็ดพันธุ์ให้แก่ศูนย์ข้าวชุมชนเป็นหลัก  ผลิตปีละ 1 ครั้ง ส่วนใหญ่ปลูกด้วยวิธีการหว่าน ผลผลิตข้าวที่ผลิตเมล็ดพันธุ์เฉลี่ย 400 – 550 กิโลกรัม/ไร่ ต้นทุนการผลิตเฉลี่ย      3,500 – 5,000 บาท/ไร่/ฤดูการผลิต  สำหรับแนวทางในการพัฒนาการผลิตเมล็ดพันธุ์ของสมาชิกศูนย์ข้าวชุมชนในพื้นที่ศึกษาที่สำคัญ ได้แก่ 1) การพัฒนาแหล่งน้ำขนาดเล็กในไร่นาของเกษตรกรเพื่อเป็นแหล่งน้ำสำรองสำหรับใช้ในการทำนา 2) การส่งเสริมให้สมาชิกใช้ต้นทุนการผลิตที่ต่ำ เช่นระบบการผลิตเมล็ดพันธุ์แบบประณีต และผลิตเมล็ดพันธุ์โดยใช้ปุ๋ยอินทรีย์ 3) การพัฒนาเครือข่ายเกษตรกรและการสร้างตลาดข้าวคุณภาพในระดับท้องถิ่นและระดับประเทศ  และ 4) มีแผนในการดำเนินงานและการผลิตเพื่อการจัดการคุณภาพและรวมรวมเมล็ดพันธุ์ข้าวจากสมาชิก