ความภักดีที่แท้จริง

บทคัดย่อ

งานวิจัยชิ้นนี้วิเคราะห์แนวคิดเรื่อง “ความภักดีที่แท้จริง” ผ่านกรณีศึกษาคดีพระสุริยภักดีกับเจ้าจอมอิ่มในสมัยรัชกาลที่ 3 โดยพระยาสุริยภักดีนั้นถูกจับได้ว่าลักลอบส่งเพลงยาวให้เจ้าจอมหม่อมห้ามในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เมื่อชำระความตามกฎมณเฑียรบาลแล้วคณะตระลาการเห็นว่าควรต้องโทษประหารชีวิต แต่พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระมหากรุณาธิคุณให้บิดาของพระสุริยภักดีคือพระยาพระคลังสามารถของพระราชทางอภัยโทษและทำทัณฑ์บนไว้ชีวิตบุตรชายได้ อย่างไรก็ดีพระยาพระคลังเห็นว่าบุตรชายของตนกระทำผิดร้ายแรงหากได้รับการละเว้นไม่ถูกลงโทษก็จะทำให้กฎหมายไม่ศักดิ์สิทธิ์และเสื่อมพระเกียรติของพระเจ้าแผ่นดิน จะเป็นที่ติฉินนินทาของสังคมโดยทั่วไปอีกด้วย จึงยืนยันให้ลงทัณฑ์ประหารชีวิตพระสุริยภักดีพร้อมทั้งผู้เกี่ยวข้องในการกระทำผิดดังกล่าวตามกฎมณเฑียรบาลอย่างเคร่งครัด ความสูญเสียจากการที่บุตรชายคนโตถูกประหารชีวิตนั้นแม้จะนำความโศกเศร้ามาให้พระยาพระคลังผู้เป็นบิดาอย่างยิ่งยวด แต่ก็นับเป็น “ความภักดีที่แท้จริง” คือซื่อตรงต่อหลักการทั้งในฐานะข้าราชบริพารในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ในฐานะบิดาที่ต้องมีความยุติธรรมต่อบุตรและในฐานะสมาชิกคนสำคัญของตระกูลบุนนาคที่ต้องรักษาชื่อเสียงของวงตระกูลให้เป็นที่ประจักษ์อีกด้วย จะเห็นได้ว่า “ความภักดีที่แท้จริง” นี้ยึดความถูกต้องซื่อตรงต่อหลักการซึ่งไม่ทำให้เกิดความขัดแย้งกันระหว่างสถานะความสัมพันธ์ส่วนบุคคลและหน้าที่ต่อส่วนรวมที่อยู่ในปริมณฑลสาธารณะ