พัฒนาการทางวัฒนธรรมของชุมชนโบราณสมัยล้านช้างบริเวณพื้นที่ลุ่มแม่น้ำเลยถึงห้วยน้ำโมง ช่วง ค.ศ.1353-1559
Article Sidebar
เผยแพร่แล้ว:
ธ.ค. 26, 2022
คำสำคัญ:
พัฒนาการทางวัฒนธรรม ล้านช้าง แม่น้ำเลย ห้วยน้ำโมง
Main Article Content
บทคัดย่อ
บทความนี้ ต้องการศึกษาพัฒนาการทางวัฒนธรรมของชุมชนโบราณสมัยล้านช้างบริเวณพื้นที่ลุ่มแม่น้ำเลยถึงห้วยน้ำโมง ช่วง ค.ศ.1353-1559 ด้วยวิธีการทางประวัติศาสตร์ร่วมกับหลักฐานทางโบราณคดีและเทคโนโลยีแผนที่ พบว่า ภูมิประเทศของพื้นที่ศึกษามีแนวเทือกเขาภูพานแบ่งเป็นฝั่งตะวันออกและฝั่งตะวันตก พื้นที่ทั้งหมดมีชุมชนมาก่อนแล้วตั้งแต่สมัยก่อนประวัติศาสตร์ ชุมชนสมัยล้านช้างจะหนาแน่นทางฝั่งตะวันออก แบ่งกลุ่มของชุมชนตามหลักฐานที่พบร่วมได้ 3 แบบ คือ 1) หลักฐานต่อเนื่องหลายสมัย 2) หลักฐานไม่ต่อเนื่อง 3) หลักฐานสมัยล้านช้าง โดยชุมชนช่วง ค.ศ.1353-1559 มีพัฒนาการ 2 ระยะ คือ ระยะแรก (ค.ศ.1353-1520) พบหลักฐานทางฝั่งตะวันตก มีเมืองสำคัญคือเมืองซายขาว (ลุ่มแม่น้ำเลย) และเมืองหนองบัว (ลุ่มน้ำห้วยน้ำโมง) ระยะที่ 2 (ค.ศ.1520-1559) พบหลักฐานทั้ง 2 ฝั่ง มีวัดห้วยห้าว (ริมแม่น้ำเลย) เป็นศูนย์กลางฝั่งตะวันตก ฝั่งตะวันออกมีศูนย์กลางที่วัดพระธาตุบังพวน (ใต้ปากห้วยน้ำโมง) โดยชุมชนโบราณเหล่านี้มีลักษณะทางสังคมและวัฒนธรรมคือ มีการจัดระเบียบการปกครอง นับถือพระพุทธศาสนาเถรวาท และมีวิถีการดำรงชีพหลากหลาย ปัจจัยที่มีผลต่อการตั้งชุมชนโบราณสมัยล้านช้างคือ ข้อจำกัดภายในของนครหลวงพระบาง เป็นชุมชนดั้งเดิมที่มีความเจริญในพื้นที่มาก่อน ตั้งอยู่บนพื้นที่ที่สามารถติดต่อกับชุมชนภายนอกได้ง่าย และมีทรัพยากรทั้งฐานกำลังคนและทรัพยากรธรรมชาติที่สมบูรณ์
Article Details
ประเภทบทความ
บทความวิจัย
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
ต้นฉบับที่ได้รับการตีพิมพ์ในวารสารคณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยแม่โจ้ ถือเป็นกรรมสิทธิ์ของมหาวิทยาลัยแม่โจ้ ห้ามนำข้อความทั้งหมดหรือบางส่วนไปพิมพ์ซ้ำ เว้นเสียแต่จะได้รับอนุญาตจากมหาวิทยาลัยฯ เป็นลายลักษณ์อักษรเอกสารอ้างอิง
กรมทรัพยากรธรณี. (2552ก). การจำแนกเขตเพื่อการจัดการด้านธรณีวิทยาและทรัพยากรธรณี จังหวัดเลย. กรุงเทพฯ:
กรมทรัพยากรธรณี กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม.
. (2552ข). การจำแนกเขตเพื่อการจัดการด้านธรณีวิทยาและทรัพยากรธรณี จังหวัดหนองคาย.
กรุงเทพฯ: กรมทรัพยากรธรณี กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม.
. (2552ค). การจำแนกเขตเพื่อการจัดการด้านธรณีวิทยาและทรัพยากรธรณี จังหวัดอุดรธานี.
กรุงเทพฯ: กรมทรัพยากรธรณี กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม.
กรมศิลปากร. (2545). ประชุมพงศาวดารฉบับกาญจนาภิเษก เล่ม 9. กรุงเทพฯ: กองวรรณกรรมและประวัติศาสตร์
กรมศิลปากร.
กัลญาณี กิจโชติประเสริฐ. (2542). ลายปั้นแปะบนภาชนะดินเผายุคเหล็กบริเวณลุ่มน้ำเลย. นิตยสารศิลปากร. 46 (4),
58 - 63.
จำลอง ปินตาวงศ์. การประเมินปริมาณสำรองแร่เหล็ก จังหวัดเลย. สืบค้น 17 พฤษภาคม 2564. จาก
http://www.dmr.go.th/download/pj/P10.pdf
เชษฐ์ ติงสัญชลี. (2555). สัตตมหาสถาน: พุทธประวัติตอนเสวยวิมุตติสุขกับศิลปกรรมอินเดียและเอเชียอาคเนย์.
กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์เมืองโบราณ.
ดนุพล ไชยสินธุ์. (2551). จารึกจังหวัดเลย. เลย: สำนักศิลปะและวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยราชภัฏเลย.
ดารารัตน์ เมตตาริกานนท์. (2562). ความสัมพันธ์ทางการเมืองลาว - เวียดนาม ค.ศ.1353 - 1975. ขอนแก่น: ศูนย์วิจัย
สังคมพหุลักษณ์ลุ่มน้ำโขง มหาวิทยาลัยขอนแก่น.
ธวัช ปุณโณฑก. (ม.ป.ป.). ศิลาจารึกอีสานสมัยไทย-ลาว ศึกษาทางด้านอักขรวิทยาและประวัติศาสตร์อีสาน. กรุงเทพฯ:
คุณพินอักษรกิจ.
ธีระวัฒน์ แสนคำ. (2558). เมืองซายขาว: ชุมชนโบราณสำคัญของอาณาจักรล้านช้างในลุ่มแม่น้ำเลย. วารสารพื้นถิ่นโขง ชี
มูล. 1 (2), 67-106.
. (2559ก). ชุมชนโบราณบ้านนาอ้อ: พัฒนาการทางประวัติศาสตร์ท้องถิ่นของชุมชนโบราณสำคัญในลุ่ม
แม่น้ำเลย. วารสารพื้นถิ่นโขง ชี มูล. 2 (2), 45-70.
. (2559ข). ความสำคัญของชุมชนโบราณเมืองพานในประวัติศาสตร์ล้านช้าง. วารสารพื้นถิ่นโขง ชี มูล. 2
(1), 191-218.
. (2563ก). เมืองเชียงคาน: การศึกษาพัฒนาการทางประวัติศาสตร์ของชุมชนโบราณริมฝั่งแม่น้ำโขง.
วารสารพื้นถิ่นโขง ชี มูล. 6 (2), 1-34.
. (2563ข). ประวัติศาสตร์โบราณคดี บ้านส้มป่อย-ค่ายเมืองแสน อำเภอสุวรรณคูหา จังหวัด
หนองบัวลำภู. เลย: เจ้าอธิการสุรเชษฐ์ อิทฺธิเตโช วัดศิริทรงธรรม.
พระวิภาคภูวดล. (2333). บันทึกการสำรวจและบุกเบิกในแดนสยาม. แปลโดย น.ท.หญิงสุมาลี วีระวงส์. กรุงเทพฯ: กรม
แผนที่ทหาร.
พิทักษ์ชัย จัตุชัย. (2553). การวิเคราะห์การใช้พื้นที่ศักดิ์สิทธิ์บริเวณอุทยานประวัติศาสตร์ภูพระบาท อ.บ้านผือ จ.
อุดรธานี. (วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต, มหาวิทยาลัยศิลปากร กรุงเทพมหานคร)
สืบค้นจาก http://www.thapra.lib.su.ac.th/thesis/
โยซิยูกิ มาซูฮารา. (2546). ประวัติศาสตร์เศรษบกิจ ของ ราชอาณาจักรลาวล้านช้าง สมัยคริสต์สตวรรษที่ 14-17 จาก
“รัฐการค้าในภาคพื้นทวีป” ไปสู่ “รัฐกึ่งเมืองท่า”. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์มติชน.
ฤดีมน ปรีดีสนิท. (2530). ล่าปลาบึก พิธีกรรมแห่งล้าโขง. สารคดี. 3 (25), 89-99.
รุ่งโรจน์ ธรรมรุ่งเรือง. (2558). ทวารวดีในอีสาน. กรุงเทพฯ: ศิลปวัฒนธรรม.
รุ่งโรจน์ ภิรมย์อนุกูล. (2545). ใบเสมาเรื่องศิพิชาดก: ร่องรอยพุทธศาสนามหายานในภาค
ตะวันออกเฉียงเหนือตอนบน. วารสารเมืองโบราณ. 28 (3),102 – 107.
วรพร ภู่พงศ์พันธุ์. ความสัมพันธ์ระหว่างอาณาจักรอยุธยากับอาณาจักรล้านช้าง.วารสารอักษรศาสตร์ มหาวิทยาลัย
ศิลปากร.4 (1) ,150-167.
ศรีวิลาส มูลเหลา และคณะ. (2564). ความสัมพันธ์ทางการเมืองลาว-จีน ภายใต้ระบบบรรณาการ สมัยล้านช้าง (ในช่วง
ค.ศ.1353-1779). วารสารภาษา ศาสนา และวัฒนธรรม. 9 (1),139-162.
ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน).ศิลาจารึกในประเทศไทย. (2550). จารึกวัดเขาสุมนกูฏ. สืบค้น 13 เมษายน
2564, จาก https://db.sac.or.th/inscriptions/inscribe/detail/201
. (2558). จารึกวัดห้วยห้าว จ.เลย หลักที่ 2. สืบค้น
25 พฤษภาคม 2564, จาก https://db.sac.or.th/inscriptions/articles/detail/15038
สมชาติ มณีโชติ, (2534).“ใบเสมาหิน จังหวัดเลย” ใน มรดกไทเลย, ดนุพล ไชยสินธุ์ บรรณาธิการ. เลย: องค์การบริหาร
ส่วนจังหวัดเลย ร่วมกับ ศูนย์วัฒนธรรมจังหวัดเลย วิทยาลัยครูเลย, 2534, 87 - 104.
สิลา วีระวงส์. (2535). ประวัติศาสตร์ลาว. แปลโดย สมหมาย เปรมจิตต์. เชียงใหม่: สถาบันวิจัยสังคม
มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.
สุธิดา ตันเลิศ. (2558). พัฒนาการคำว่าลาวในเอกสารจีนโบราณ. วารสารศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยแม่โจ้. 3 (2), 87-105.
สุรพล นาถพินธุ. (2557). โบราณวิทยาเรื่องโลหะสำริดในยุคก่อนประวัคิศาสตร์ของไทย. วารสารดำรงวิชาการ. 13 (1),
107-132.
สุรศักดิ์ ศรีสำอาง. (2545). ลำดับกษัตริย์ลาว. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ: สำนักโบราณคดีและพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ
กรมศิลปากร.
โสภี อุ่นทะยา. (2551). กฎหมายโบราณลาว: สังคมลาวปี ค.ศ.1353 - 1695. (วิทยานิพนธ์ปริญญาปรัชญาดุษฎีบัณฑิต,
มหาวิทยาลัยมหาสารคาม มหาสารคาม) สืบค้นจาก https://tdc.thailis.or.th/tdc/basic.php
อรรถ นันทจักร์. (2529). ประวัติศาสตร์นิพนธ์อีสาน: การศึกษาเชิงวิเคราะห์ประเพณีการจดบันทึกประวัติศาสตร์
หัวเมืองอีสานถึงต้นคริสต์ศตวรรษที่ 20. (วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต, มหาวิทยาลัยศิลปากร นครปฐม)
สืบค้นจาก http://www.thapra.lib.su.ac.th/thesis/
อรุณศักดิ์ กิ่งมณี, (2541) “การศึกษาเบื้องต้นด้านประวัติศาสตร์ศิลปะของใบเสมากลุ่มพระพุทธบาทบัวบาน บ้านผือ
จังหวัดอุดรธานี” ใน ใบเสมากลุ่มพระพุทธบาทบัวบาน อำเภอบ้านผือ จังหวัด อุดรธานี, สุวิทย์ ชัยมงคล
บรรณาธิการ. กรุงเทพฯ: กรมศิลปากร, 26 - 53.
อ็องรี มูโอต์. (2558). บันทึกการเดินทางของอ็องรี มูโอต์ ในราชอาณาจักรสยาม กัมพูชา ลาว และอินโดจีนตอนกลาง
ส่วนอื่น ๆ.แปลโดย กรรณิกา จรรย์แสง .กรุงเทพฯ: มติชน.
อุษณีย์ ธงไชย. (2526). ความสัมพันธ์ระหว่างอยุธยาและลานนาไทย พ.ศ.1839-2310. (วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต,
จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, กรุงเทพมหานคร) สืบค้นจาก https://cuir.car.chula.ac.th/
เอเตียน แอมอนิเย. (2539). บันทึกการเดินทางในลาว ภาคหนึ่ง พ.ศ. 2438. แปลโดย ทองสมุทร โดเร และสมหมาย
เปรมจิตต์. เชียงใหม่: โครงการผลิตเอกสารส่งเสริมความรู้เกี่ยวกับประเทศเพื่อนบ้าน สถาบันวิจัย
สังคม มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ทบวงมหาวิทยาลัย.
เฮอร์เบิรท วาริงตัน สมิธ. (2549). บันทึกการเดินทางสู่แม่น้ำโขงตอนบน ประเทศสยาม. แปลโดย พรพรรณ ทองตัน.
พิมพ์ครั้งที่ 2 กรุงเทพฯ: สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร.
สุเนด โพธิสาน และหนูไซ พูมมะจัน. (2000). ประหวัดสาดลาว (ดึกดำบัน-ปัจุบัน). เวียงจัน: กระทรวงแถลงข่าว
และวัฒนธรรม.
Pupuipa, P& Mattariganond, D. (2011). The Establishment of Vientiane as the New Capital of the
Lan Xang Kingdom in the Reign of King Xaysetthathirath (1560-1571 A.D.). Journal of Mekong
Societies. 17 (1), 46-67.
Wade, G. (2005a). Southeast Asia in the Ming Shi-Lu: an open access resourse. Retrieved May
6,2021, from http://www.epress.nus.edu.sg/msl/reign/hong-wu/year-35-month-9-day-18
. (2005b). Southeast Asia in the Ming Shi-Lu: an open access resourse. Retrieved May
6,2021, from http://www.epress.nus.edu.sg/msl/reign/yong-le/year-5-month-10-day-8
. (2005c). Southeast Asia in the Ming Shi-Lu: an open access resourse. Retrieved May
6,2021, from http://epress.nus.edu.sg/msl/reign/cheng-hua/year-17-month-6-day-9
กรมทรัพยากรธรณี กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม.
. (2552ข). การจำแนกเขตเพื่อการจัดการด้านธรณีวิทยาและทรัพยากรธรณี จังหวัดหนองคาย.
กรุงเทพฯ: กรมทรัพยากรธรณี กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม.
. (2552ค). การจำแนกเขตเพื่อการจัดการด้านธรณีวิทยาและทรัพยากรธรณี จังหวัดอุดรธานี.
กรุงเทพฯ: กรมทรัพยากรธรณี กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม.
กรมศิลปากร. (2545). ประชุมพงศาวดารฉบับกาญจนาภิเษก เล่ม 9. กรุงเทพฯ: กองวรรณกรรมและประวัติศาสตร์
กรมศิลปากร.
กัลญาณี กิจโชติประเสริฐ. (2542). ลายปั้นแปะบนภาชนะดินเผายุคเหล็กบริเวณลุ่มน้ำเลย. นิตยสารศิลปากร. 46 (4),
58 - 63.
จำลอง ปินตาวงศ์. การประเมินปริมาณสำรองแร่เหล็ก จังหวัดเลย. สืบค้น 17 พฤษภาคม 2564. จาก
http://www.dmr.go.th/download/pj/P10.pdf
เชษฐ์ ติงสัญชลี. (2555). สัตตมหาสถาน: พุทธประวัติตอนเสวยวิมุตติสุขกับศิลปกรรมอินเดียและเอเชียอาคเนย์.
กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์เมืองโบราณ.
ดนุพล ไชยสินธุ์. (2551). จารึกจังหวัดเลย. เลย: สำนักศิลปะและวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยราชภัฏเลย.
ดารารัตน์ เมตตาริกานนท์. (2562). ความสัมพันธ์ทางการเมืองลาว - เวียดนาม ค.ศ.1353 - 1975. ขอนแก่น: ศูนย์วิจัย
สังคมพหุลักษณ์ลุ่มน้ำโขง มหาวิทยาลัยขอนแก่น.
ธวัช ปุณโณฑก. (ม.ป.ป.). ศิลาจารึกอีสานสมัยไทย-ลาว ศึกษาทางด้านอักขรวิทยาและประวัติศาสตร์อีสาน. กรุงเทพฯ:
คุณพินอักษรกิจ.
ธีระวัฒน์ แสนคำ. (2558). เมืองซายขาว: ชุมชนโบราณสำคัญของอาณาจักรล้านช้างในลุ่มแม่น้ำเลย. วารสารพื้นถิ่นโขง ชี
มูล. 1 (2), 67-106.
. (2559ก). ชุมชนโบราณบ้านนาอ้อ: พัฒนาการทางประวัติศาสตร์ท้องถิ่นของชุมชนโบราณสำคัญในลุ่ม
แม่น้ำเลย. วารสารพื้นถิ่นโขง ชี มูล. 2 (2), 45-70.
. (2559ข). ความสำคัญของชุมชนโบราณเมืองพานในประวัติศาสตร์ล้านช้าง. วารสารพื้นถิ่นโขง ชี มูล. 2
(1), 191-218.
. (2563ก). เมืองเชียงคาน: การศึกษาพัฒนาการทางประวัติศาสตร์ของชุมชนโบราณริมฝั่งแม่น้ำโขง.
วารสารพื้นถิ่นโขง ชี มูล. 6 (2), 1-34.
. (2563ข). ประวัติศาสตร์โบราณคดี บ้านส้มป่อย-ค่ายเมืองแสน อำเภอสุวรรณคูหา จังหวัด
หนองบัวลำภู. เลย: เจ้าอธิการสุรเชษฐ์ อิทฺธิเตโช วัดศิริทรงธรรม.
พระวิภาคภูวดล. (2333). บันทึกการสำรวจและบุกเบิกในแดนสยาม. แปลโดย น.ท.หญิงสุมาลี วีระวงส์. กรุงเทพฯ: กรม
แผนที่ทหาร.
พิทักษ์ชัย จัตุชัย. (2553). การวิเคราะห์การใช้พื้นที่ศักดิ์สิทธิ์บริเวณอุทยานประวัติศาสตร์ภูพระบาท อ.บ้านผือ จ.
อุดรธานี. (วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต, มหาวิทยาลัยศิลปากร กรุงเทพมหานคร)
สืบค้นจาก http://www.thapra.lib.su.ac.th/thesis/
โยซิยูกิ มาซูฮารา. (2546). ประวัติศาสตร์เศรษบกิจ ของ ราชอาณาจักรลาวล้านช้าง สมัยคริสต์สตวรรษที่ 14-17 จาก
“รัฐการค้าในภาคพื้นทวีป” ไปสู่ “รัฐกึ่งเมืองท่า”. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์มติชน.
ฤดีมน ปรีดีสนิท. (2530). ล่าปลาบึก พิธีกรรมแห่งล้าโขง. สารคดี. 3 (25), 89-99.
รุ่งโรจน์ ธรรมรุ่งเรือง. (2558). ทวารวดีในอีสาน. กรุงเทพฯ: ศิลปวัฒนธรรม.
รุ่งโรจน์ ภิรมย์อนุกูล. (2545). ใบเสมาเรื่องศิพิชาดก: ร่องรอยพุทธศาสนามหายานในภาค
ตะวันออกเฉียงเหนือตอนบน. วารสารเมืองโบราณ. 28 (3),102 – 107.
วรพร ภู่พงศ์พันธุ์. ความสัมพันธ์ระหว่างอาณาจักรอยุธยากับอาณาจักรล้านช้าง.วารสารอักษรศาสตร์ มหาวิทยาลัย
ศิลปากร.4 (1) ,150-167.
ศรีวิลาส มูลเหลา และคณะ. (2564). ความสัมพันธ์ทางการเมืองลาว-จีน ภายใต้ระบบบรรณาการ สมัยล้านช้าง (ในช่วง
ค.ศ.1353-1779). วารสารภาษา ศาสนา และวัฒนธรรม. 9 (1),139-162.
ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน).ศิลาจารึกในประเทศไทย. (2550). จารึกวัดเขาสุมนกูฏ. สืบค้น 13 เมษายน
2564, จาก https://db.sac.or.th/inscriptions/inscribe/detail/201
. (2558). จารึกวัดห้วยห้าว จ.เลย หลักที่ 2. สืบค้น
25 พฤษภาคม 2564, จาก https://db.sac.or.th/inscriptions/articles/detail/15038
สมชาติ มณีโชติ, (2534).“ใบเสมาหิน จังหวัดเลย” ใน มรดกไทเลย, ดนุพล ไชยสินธุ์ บรรณาธิการ. เลย: องค์การบริหาร
ส่วนจังหวัดเลย ร่วมกับ ศูนย์วัฒนธรรมจังหวัดเลย วิทยาลัยครูเลย, 2534, 87 - 104.
สิลา วีระวงส์. (2535). ประวัติศาสตร์ลาว. แปลโดย สมหมาย เปรมจิตต์. เชียงใหม่: สถาบันวิจัยสังคม
มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.
สุธิดา ตันเลิศ. (2558). พัฒนาการคำว่าลาวในเอกสารจีนโบราณ. วารสารศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยแม่โจ้. 3 (2), 87-105.
สุรพล นาถพินธุ. (2557). โบราณวิทยาเรื่องโลหะสำริดในยุคก่อนประวัคิศาสตร์ของไทย. วารสารดำรงวิชาการ. 13 (1),
107-132.
สุรศักดิ์ ศรีสำอาง. (2545). ลำดับกษัตริย์ลาว. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ: สำนักโบราณคดีและพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ
กรมศิลปากร.
โสภี อุ่นทะยา. (2551). กฎหมายโบราณลาว: สังคมลาวปี ค.ศ.1353 - 1695. (วิทยานิพนธ์ปริญญาปรัชญาดุษฎีบัณฑิต,
มหาวิทยาลัยมหาสารคาม มหาสารคาม) สืบค้นจาก https://tdc.thailis.or.th/tdc/basic.php
อรรถ นันทจักร์. (2529). ประวัติศาสตร์นิพนธ์อีสาน: การศึกษาเชิงวิเคราะห์ประเพณีการจดบันทึกประวัติศาสตร์
หัวเมืองอีสานถึงต้นคริสต์ศตวรรษที่ 20. (วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต, มหาวิทยาลัยศิลปากร นครปฐม)
สืบค้นจาก http://www.thapra.lib.su.ac.th/thesis/
อรุณศักดิ์ กิ่งมณี, (2541) “การศึกษาเบื้องต้นด้านประวัติศาสตร์ศิลปะของใบเสมากลุ่มพระพุทธบาทบัวบาน บ้านผือ
จังหวัดอุดรธานี” ใน ใบเสมากลุ่มพระพุทธบาทบัวบาน อำเภอบ้านผือ จังหวัด อุดรธานี, สุวิทย์ ชัยมงคล
บรรณาธิการ. กรุงเทพฯ: กรมศิลปากร, 26 - 53.
อ็องรี มูโอต์. (2558). บันทึกการเดินทางของอ็องรี มูโอต์ ในราชอาณาจักรสยาม กัมพูชา ลาว และอินโดจีนตอนกลาง
ส่วนอื่น ๆ.แปลโดย กรรณิกา จรรย์แสง .กรุงเทพฯ: มติชน.
อุษณีย์ ธงไชย. (2526). ความสัมพันธ์ระหว่างอยุธยาและลานนาไทย พ.ศ.1839-2310. (วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต,
จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, กรุงเทพมหานคร) สืบค้นจาก https://cuir.car.chula.ac.th/
เอเตียน แอมอนิเย. (2539). บันทึกการเดินทางในลาว ภาคหนึ่ง พ.ศ. 2438. แปลโดย ทองสมุทร โดเร และสมหมาย
เปรมจิตต์. เชียงใหม่: โครงการผลิตเอกสารส่งเสริมความรู้เกี่ยวกับประเทศเพื่อนบ้าน สถาบันวิจัย
สังคม มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ทบวงมหาวิทยาลัย.
เฮอร์เบิรท วาริงตัน สมิธ. (2549). บันทึกการเดินทางสู่แม่น้ำโขงตอนบน ประเทศสยาม. แปลโดย พรพรรณ ทองตัน.
พิมพ์ครั้งที่ 2 กรุงเทพฯ: สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร.
สุเนด โพธิสาน และหนูไซ พูมมะจัน. (2000). ประหวัดสาดลาว (ดึกดำบัน-ปัจุบัน). เวียงจัน: กระทรวงแถลงข่าว
และวัฒนธรรม.
Pupuipa, P& Mattariganond, D. (2011). The Establishment of Vientiane as the New Capital of the
Lan Xang Kingdom in the Reign of King Xaysetthathirath (1560-1571 A.D.). Journal of Mekong
Societies. 17 (1), 46-67.
Wade, G. (2005a). Southeast Asia in the Ming Shi-Lu: an open access resourse. Retrieved May
6,2021, from http://www.epress.nus.edu.sg/msl/reign/hong-wu/year-35-month-9-day-18
. (2005b). Southeast Asia in the Ming Shi-Lu: an open access resourse. Retrieved May
6,2021, from http://www.epress.nus.edu.sg/msl/reign/yong-le/year-5-month-10-day-8
. (2005c). Southeast Asia in the Ming Shi-Lu: an open access resourse. Retrieved May
6,2021, from http://epress.nus.edu.sg/msl/reign/cheng-hua/year-17-month-6-day-9
