แนวคิดเรื่องศักติที่ปรากฏในเสาน์ทรยะลหรี

บทคัดย่อ

เสาน์ทรยะลหรีเป็นบทประพันธ์ภาษาสันสกฤตประเภทขัณฑกาวยะ แต่งด้วยฉันท์ 100 บท ผู้ประพันธ์คืออาทิศังกราจารย์ นักปรัชญาฮินดูผู้ยิ่งใหญ่ในช่วงปลายศตวรรษที่ 8 บทประพันธ์ชิ้นนี้สามารถแบ่งย่อยได้เป็น 2 ส่วน คือ บทที่ 1 ถึง 41 มีชื่อว่า “อานันทะลหรี” บรรยายถึงความยิ่งใหญ่และคุณสมบัติต่างๆ ของเทวี และบทที่ 42 ถึง 100 ชื่อว่า “เสาน์ทรยะลหรี” บรรยายความงามของเทวีตั้งแต่พระเศียรจนถึงพระบาท รวมถึงบทสรุปในตอนท้าย บทประพันธ์ชิ้นนี้มีคุณค่าทั้งในทางปรัชญาและทางวรรณคดี  สำหรับเนื้อหาทางปรัชญาโดยสรุปคือ เทวีหรือศักติคือพลังงานอันยิ่งใหญ่ผู้ดำเนินกิจกรรมทุกประการในจักรวาล เป็นหนึ่งเดียวและมิอาจแยกขาดได้จากกศิวะ และศิวะ-ศักตินี้คือรูปปรากฏของพรหมันสูงสุด นอกจากนั้นยังปรากฏเนื้อหาของตันตระทั้ง 3 ส่วน ได้แก่ มันตระ (ถ้อยคำศักดิ์สิทธิ์) ยันตระ (แผนภาพแทนองค์เทวี) และจักระ (ระบบกายละเอียดในร่างกายมนุษย์)