การออกแบบฟื้นฟูย่าน และพัฒนาพื้นที่ชุมชนมุสลิมบ้านบน ด้วยกระบวนการศึกษาดูงาน

บทคัดย่อ

จากนโยบายทางภาครัฐ ในปี พ.ศ. 2553 ได้มีมติยกให้เมืองสงขลาเป็นเมืองมรดกของชาติ โดยทางเทศบาลเมืองสงขลามีนโยบายในการอนุรักษ์ทและฟื้นฟูเมืองเก่าสงขลาอย่างยั่งยืน ควบคู่ไปกับการท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ อย่างไรก็ตาม การพัฒนาที่เกิดขึ้นยังไม่ครอบคลุมถึงชุมชนมุสลิมบ้านบน ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งในขอบเขตกำแพงเมืองเก่าสงขลามาตั้งแต่ก่อตั้งเมือง จึงจำเป็นต้องเตรียมความพร้อม และวางแผนการบริหารจัดการชุมชนให้ได้รับการอนุรักษ์-พัฒนาที่เหมาะสม กาiศึกษานี้เป็นการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาการใช้กระบวนการศึกษาดูงานเป็นเครื่องมือในแก้ไขปัญหาภายในชุมชน และจัดกระบวนการดำเนินกิจกรรมให้สามารถนำองค์ความรู้ที่ได้จากการศึกษาดูงานมาประยุกต์ใช้ในการพัฒนาพื้นที่ได้อย่างมีประสิทธิภาพ อันนำไปสู่การอนุรักษ์และพัฒนาที่สอดคล้องกับการพัฒนาเมืองเก่าสงขลา โดยใช้การสัมภาษณ์เชิงลึกกลุ่มตัวอย่างในพื้นที่ ผลการศึกษาพบว่า การมีส่วนร่วมของของคนในชุมชนอยู่ในระดับที่ต่ำ และแนวคิดที่มีต่อการพัฒนายังมีมุมมองที่ไม่เปิดกว้าง จึงวางแผนการดำเนินงานเพื่อแก้ไขปัญหา จนเกิดรูปแบบของกระบวนการศึกษาดูงานเพื่อส่งเสริมการมีส่วนร่วมของคนในชุมชน ซึ่งผลจากงานวิจัยนี้พบว่า กระบวนการศึกษาดูงานนั้นสามารถยกระดับการมีส่วนร่วม สร้างความเสมอภาค และสะท้อนผลจากกระบวนการศึกษาดูงานที่มีประสิทธิภาพ สามารถนำมาสรุปเพื่อจัดทำแนวทางการอนุรักษ์-พัฒนา และแนวทางการบริหารจัดการชุมชนมุสลิมบ้านบนสู่การปฏิบัติจริงในพื้นที่ และเป็นแนวทางสำหรับการจัดกระบวนการศึกษาดูงานในพื้นที่อื่น ๆ ที่มีบริบทใกล้เคียงกัน