ข้อสันนิษฐานทางประวัติศาสตร์เกี่ยวกับมัสยิดหลังแรกในแผ่นดินสยาม

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาและอภิปรายบทบาทของการก่อตั้งชุมชนมุสลิมในสมัยสุโขทัยจากหลักฐานที่ปรากฏในศิลาจารึกหลักที่ 1 ของพ่อขุนรามคำแหง ซึ่งปัจจุบันถูกเก็บไว้ในพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติพระนครด้านเหนือชั้นบนในห้องที่ใช้แสดงศิลปะสมัยสุโขทัยเพื่อเก็บไว้เป็นประโยชน์ในการศึกษาด้านประวัติศาสตร์และโบราณคดี  การศึกษาวิจัยครั้งนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพโดยการศึกษาภาคเอกสารจากศิลาจารึกหลักที่ 1 ของพ่อขุนรามคำแหงด้านที่ 3 บรรทัดที่ 2 จารึกไว้ว่า “เบื้องตีนนอนเมืองสุโขทัยนี้มีตลาดปสาน มีพระอจนะ มีปราสาท”  ศึกษาเปรียบเทียบกับข้อความในศิลาจารึกหลักเดียวกันด้านที่ 2 ที่จารึกไว้ว่า “กลางเมืองสุโขทัยนี้ มีพิหาร มีพระพุทธรูปทอง มีพระอัฎฐารศ” ศึกษาความหมายของพระอจนะที่จารึกไว้ต่อจากตลาดปสานในบรรทัดเดียวกันของด้านที่ 3 บรรดทัดที่ 2 แล้วนำมาเปรียบเทียบกับแผนที่โบราณและจดหมายเหตุต่าง ๆ ทั้งจากภายในประเทศและจากต่างประเทศเพื่อตามหาชุมชนมุสลิมที่ตั้งอยู่ใกล้กับตลาดปสานว่าเป็นตำบลฤๅษีชุมหรือไม่ ? ทำไมเรียกว่าฤๅษีชุม ? คำว่าฤๅษีชุมนั้นมีข้อบ่งชี้ถึงมุสลิมหรือไม่ ? ทำไมจึงเปลี่ยนชื่อจากวัดฤๅษีชุมเป็นวัดศรีชุม ? และวิเคราะห์เกี่ยวกับการดำรงอยู่และการหายไปของมุสลิมย่านตลาดปสานในตำบลฤๅษีชุม