ประเพณีและพิธีกรรมเกี่ยวกับข้าว : ความสัมพันธ์ระหว่างกะเหรี่ยงกับสิ่งเหนือธรรมชาติ
คำสำคัญ:
ข้าว, ประเพณีและพิธีกรรม, กะเหรี่ยง, สิ่งเหนือธรรมชาติบทคัดย่อ
การวิจัยครั้งนี้เป็นการศึกษาประเพณีและพิธีกรรมเกี่ยวกับข้าวที่แสดงให้เห็นความสัมพันธ์ระหว่างกะเหรี่ยงกับสิ่งเหนือธรรมชาติในมุมมองของคติชนวิทยาในมิติที่สาม
คือ มิติแห่งเทพปกรณัม/มิติเหนือโลก ซึ่งในการวิจัยนี้จะใช้วิธีการวิจัยจากเอกสาร ทั้งจากเอกสารภาษาไทยและเอกสารภาษาอังกฤษ โดยแบ่งประเด็นการวิจัยออกเป็น 2 ประเด็น คือ 1) เพื่อศึกษาประเพณีและพิธีกรรมเกี่ยวกับข้าวของชาวกะเหรี่ยง และ 2) เพื่อศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างกะเหรี่ยงกับสิ่งเหนือธรรมชาติจากประเพณีและพิธีกรรมเกี่ยวกับข้าว
ผลการวิจัยพบว่า 1) แต่เดิมชาวกะเหรี่ยงนับถือผีซึ่งผีมักอาศัยอยู่ตามธรรมชาติ แม้ว่าภายหลังชาวกะเหรี่ยงจะนับถือศาสนาพุทธและศาสนาคริสต์แล้ว ผีก็ยังคงมีบทบาทสำคัญต่อการดำเนินชีวิต โดยเฉพาะอย่างยิ่งในการปลูกข้าว ซึ่งในเดือนทั้งสิบสองเดือนของชาวกะเหรี่ยงยังมีการประกอบประเพณีและพิธีกรรมเกี่ยวกับข้าว และชาวกะเหรี่ยงยังคงยึดมั่นในการประกอบพิธีกรรมที่เกี่ยวข้องกับกระบวนการผลิตข้าวอยู่ และ 2) พิธีกรรมเกี่ยวกับข้าวคือสัญลักษณ์ในการเชื่อมโยงกับสิ่งเหนือธรรมชาติที่แสดงให้เห็นความสัมพันธ์ระหว่างกะเหรี่ยง ธรรมชาติ และสิ่งเหนือธรรมชาติในทุก ๆ การกระทำในการประกอบพิธีกรรมเกี่ยวกับข้าวล้วนเป็นสัญลักษณ์ของการ “ขอใช้” และการ “ขอบคุณ” เพราะฉะนั้น “ข้าว” จึงอยู่ในฐานะอันศักดิ์สิทธิ์ เช่นเดียวกับธรรมชาติที่อยู่แวดล้อมรอบตัวก็มีฐานะอันศักดิ์สิทธิ์ด้วยเช่นเดียวกัน เพราะข้าวเชื่อมโยงกับชีวิตของมนุษย์กับธรรมชาติของสรรพสิ่งทั้งหลายทั้งปวงเข้าด้วยกันทั้งผืนดิน แม่น้ำ ป่าเขา และจักรวาล
เอกสารอ้างอิง
กรมพัฒนาสังคมและสวัสดิการ. (2555). กะเหรี่ยง. กรุงเทพฯ: สำนักงานกิจการโรงพิมพ์ องค์การสงเคราะห์ทหารผ่านศึก.
กรกนก สนิทการ. (2561). การศึกษาคุณลักษณะของสื่อประเพณีการจองพาราและการนำไปใช้ในการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมของจังหวัดแม่ฮ่องสอน. วารสารมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยพะเยา, 6(1), 123-143. ได้จาก: https://so03.tci-thaijo.org/index.php/Humanties-up/article/view/196657/136700
กิ่งแก้ว อัตถากร. (2552 ก). การศึกษาคติชนคดีใน 3 มิติ. ใน เอกสารประกอบคำบรรยายในงานนเรศวรวิจัย: การตื่นตัวสู่มิติแห่งความลึกลับทางจิตและทางเทพปกรณัมด้วยวิธีการค้นคว้าด้วยปัญญาวิเคราะห์. พิษณุโลก: มหาวิทยาลัยนเรศวร, 13-15.
______________. (2552 ข). พิธีกรรมคือการเชื่อมโยง. วารสารมนุษยศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร. 6 (เดือนมกราคม-เมษายน), 1-10.
กุลวดี บุญภินนท์. (2536). วิถีชีวิตกะเหรี่ยง: วิถีแห่งความผูกพันกับธรรมชาติ กรณีศึกษา: หมู่บ้านสะเนพ่องและกองม่องทะ อำเภอสังขละบุรี จังหวัดกาญจนบุรี. วารสารนิเวศวิทยา. 20(3), 43-56.
โกวิท แก้วสุวรรณ. (2543). ทู่รู่เหมยเบี่ย : กิจกรรมจารีตประเพณีของกะเหรี่ยงโป ตำบลไล่โว่ อำเภอสังขละบุรี. วารสารมหาวิทยาลัยศิลปากร. 19-20(1), 133-163.
ปฐม หงษ์สุวรรณ. (2550). กาลครั้งหนึ่ง: ว่าด้วยตำนานกับวัฒนธรรม (พิมพ์ครั้งที่ 2). กรุงเทพฯ: แอคทีฟ พริ้นท์.
ประคอง นิมมานเหมินท์, ยรรยง จิระนคร, ศิราพร ณ ถลาง และสุกัญญา สุจฉายา. (2560). คติชนคนไทยในวัฒนธรรมข้าว. กรุงเทพฯ: สถาบันไทยศึกษาจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
ประจักษ์ สายแสง. (ม.ป.ป.). คติชนอาเซียน. พิษณุโลก: มหาวิทยาลัยนเรศวร.
ประเวศ วะสี. (2557). ขวัญข้าว ขวัญเรา. กรุงเทพฯ: มูลนิธิข้าวไทย.
ปิ่นแก้ว เหลืองอร่ามศรี. (2539). ภูมิปัญญานิเวศวิทยาชนพื้นเมือง: ศึกษากรณีชุมชนกะเหรี่ยงในป่าทุ่งใหญ่นเรศวร. นนทบุรี: โลกดุลยภาพ.
_____________. (2536). พุทธ-ผี-ธรรมชาติ และมนุษย์: จักรวาลวิทยาของคนกะเหรี่ยงในทุ่งใหญ่. เมืองโบราณ, 19(4), 21-30.
สมชาย ศรีสุข. (2556). ประเพณีพิธีกรรม 12 เดือน. ม.ป.ท.: ม.ป.พ.
สุภัทรดิศ ดิศกุล, ม.ร.ว. (2547). ศาสนาพราหมณ์ในอาณาจักรขอม. กรุงเทพฯ: มติชน.
เอื้อมพร จรนามล. (2556). โลกทัศน์ที่ปรากฏในนิทานพื้นบ้านไทลื้อ อำเภอเชียงคำ จังหวัดพะเยา. วารสารมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยพะเยา, 1(3), 28-38. ได้จาก: https://so03.tci-thaijo.org/index.php/Humanties-up/article/view/42720
แอลดัส ฮักส์ลีย์. (2556). ปรัชญาอมตะ. (กิ่งแก้ว อัตถากร, ผู้แปล). นนทบุรี: อมรินทร์บุ๊คเซ็นเตอร์. (ต้นฉบับภาษาอังกฤษ พิมพ์ ค.ศ. 1945).
Eliade, Mircea. (1972). Patterns in Comparative Religion. (8th ed.). United States of America: The World Publishing Company.
Marshall, H. I. (1997). The Karen People of Burma: A Study in Anthropology and Ethnology. Thailand: White Lotus.
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
รูปแบบการอ้างอิง
ฉบับ
ประเภทบทความ
สัญญาอนุญาต
ผู้นิพนธ์ต้องรับผิดชอบข้อความในบทนิพนธ์ของตน มหาวิทยาลัยพะเยาไม่จำเป็นต้องเห็นด้วยกับบทความที่ตีพิมพ์เสมอไป ผู้สนใจสามารถคัดลอก และนำไปใช้ได้ แต่จะต้องขออนุมัติเจ้าของ และได้รับการอนุมัติเป็นลายลักษณ์อักษรก่อน พร้อมกับมีการอ้างอิงและกล่าวคำขอบคุณให้ถูกต้องด้วย
The authors are themselves responsible for their contents. Signed articles may not always reflect the opinion of University of Phayao. The articles can be reproduced and reprinted, provided that permission is given by the authors and acknowledgement must be given.
