การบริหารเชิงรุกในระดับอุดมศึกษา: กรอบแนวคิดเชิงกลยุทธ์เพื่อการพัฒนาอย่างยั่งยืน
คำสำคัญ:
การบริหารเชิงรุก, สถาบันอุดมศึกษา, การพัฒนาอย่างยั่งยืนบทคัดย่อ
บทความฉบับนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์และสังเคราะห์องค์ความรู้เกี่ยวกับการบริหารเชิงรุกในระดับ
อุดมศึกษา โดยอ้างอิงกรอบการทบทวนวรรณกรรมเชิงบรรยายของ Snyder (2019) ในการวิเคราะห์บทความวิชาการ
ที่ผ่านการประเมินจำนวน 30 เรื่อง ซึ่งตีพิมพ์ระหว่างปี พ.ศ. 2563–2568 ผลการศึกษาชี้ให้เห็นว่าการจัดการเชิงรุก
มีพื้นฐานจากการมองการณ์ไกล การวางแผนล่วงหน้า และการตัดสินใจเชิงป้องกัน ซึ่งช่วยเสริมสร้างความยั่งยืนและความสามารถในการปรับตัวขององค์กรท่ามกลางความเปลี่ยนแปลงในภาคการศึกษา องค์ความรู้ที่ได้ถูกจัดออกเป็น 5 มิติ ได้แก่ แนวคิดหลัก องค์ประกอบสำคัญ ผลลัพธ์ ภาวะผู้นำเชิงรุก และการประยุกต์ใช้ จากการวิเคราะห์ดังกล่าว บทความนี้จึงเสนอกรอบแนวคิดสามมิติ เพื่ออธิบายความสัมพันธ์เชิงระบบระหว่างฐานแนวคิด กลไกภายใน และผลลัพธ์เชิงกลยุทธ์ในมหาวิทยาลัย พร้อมทั้งนำเสนอข้อเสนอเชิงนโยบาย แนวทางปฏิบัติ และทิศทางการวิจัยในอนาคต เพื่อสนับสนุน
การเปลี่ยนผ่านมหาวิทยาลัยจากองค์กรเชิงรับไปสู่องค์กรวิชาการเชิงรุกที่ยั่งยืน และสามารถคาดการณ์และกำหนดทิศทางต่อความท้าทายในอนาคต
เอกสารอ้างอิง
Alnajem, A. A. Q. I., Ibrahim, A., Abdulrahman, M. M., Al-Kubaisi, A. A. A., Tawfeq, J. F., Khishe, M., & Saeed, A. (2024). AI-driven strategic foresight: Anticipating future trends and modelling business strategies. In M. Bahrain (Ed.), 2024 International Conference on Decision Aid Sciences and Applications (DASA 2024). (pp. 1312–1317). IEEE. https://doi.org/10.1109/DASA63652.2024.10836619
Ambrosat, S., & Grünwald, C. (2023). Towards a future-proof organisation: Using foresight in HR and organisational development. Strategic HR Review, 22(5), 169–173.
https://doi.org/10.1108/SHR-07-2023-0040
Amina, K. G. (2024). Strategic planning in higher education institutions. Newport International Journal of Current Issues in Arts and Management, 5(3), 10–13. https://doi.org/10.59298/nijciam/2024/5.3.10130
Arpentieva, M. R., Gorelova, I. V., Kassymova, G. K., Garbuzova, Lavrinenko, S. V., Shumova, K. A., Malinichev, D. M., Simonov, V. L., Kosov, A. V., Garbuzova, G. V., & Stepanova, O. P. (2020). Human resource management and dynamic capabilities of educational enterprises: Psychological, social and economical aspects. Bulletin of the National Academy of Sciences of the Republic of Kazakhstan, 1, 242–254. https://doi.org/10.32014/2020.2518-1467.30
Artemenko, L., Ryzhykova, N., & Lagodienko, V. (2022). Strategic management as a tool for creating long-term business value. Bulletin of Khmelnytskyi National University, 6(1), 75–82. https://doi.org/10.31891/2307-5740-2022-312-6(1)-11
Asmai, S. A., Almansoori, B. S. A., & Kamalrudin, M. (2022). Mediation model of strategic foresight influencing dynamic capability. International Journal of Sustainable Construction Engineering and Technology, 13(2), 120–133. https://doi.org/10.30880/ijscet.2022.13.02.011
Atoum, Y. A., Alrawashedh, N., Almarashdah, M., Harahsheh A., Qudah, S. A., Zraqat, O., Hussien, L., & Alamad, T. (2024). The impact of strategic leadership on strategic performance in higher education institutions: The mediating role of change management. Periodicals of Engineering and Natural Sciences, 12(2), 315–330. https://doi.org/10.21533/pen.v12.i2.38
Boudjellal, A., & Bareq, B. (2024). Organizational change management as a mechanism for developing learning organizations under the mediating role of strategic leadership: A field study at HODNA LAIT,
a dairy production company. Journal of Science and Knowledge Horizons, 4(2), 641–664. https://doi.org/10.34118/jskp.v4i02.4061
Bourmistrov, A., & Åmo, B. W. (2022). Creativity, proactivity, and foresight. Technological Forecasting & Social Change, 174, 1–11. https://doi.org/10.1016/j.techfore.2021.121215
Breaz, T. R. O., & Jaradat, M. (2023). Strategic management in higher education: Navigating the globalized landscape: Management beyond Crisis: Rethinking Business Performance. Proceedings of the 17th International Management Conference, 17, 257–269. https://doi.org/10.24818/imc/2023/02.05
Chaemchoy, S., Puthpongsiriporn, T. S., & Fry, G. W. (2021). Higher education in Thailand. Oxford University Press. https://doi.org/10.1093/acrefore/9780190264093.013.1510
Chandler, R. C. (2022). Anticipatory foresight and adaptive decision-making as a crucial characteristic for business continuity, crisis and emergency leadership. Journal of Business Continuity & Emergency Planning, 15(3), 255–269. https://ideas.repec.org/a/aza/jbcep0/y2022v15i3p255-269.html
Chmutova, I., & Hainalii, A. (2024). Transformations in the global risk landscape: Considerations for strategic risk management system development. Modeling the Development of the Economic Systems,
, 328–337. https://doi.org/10.31891/mdes/2024-14-43
Dallaqyan, A. (2021). Foresight as a method for designing the educational environment of a university.
In A. O. Topuzyan (Ed.), The impact of the social cultural environment on childhood: Challenges and solutions (pp. 1–5). Khachatur Abovyan Armenian State Pedagogical University.
Feng, L., Li, M., Peng, J., Xu, S., Yang, W., & Luo, D. (2022). How and when paradoxical leadership fosters employee innovative behaviours: The role of proactive personality and work engagement. Journal of Psychology in Africa, 32(6), 545–551. https://doi.org/10.1080/14330237.2022.2121484
Gitelman, L. D., Kozhevnikov, M. V., & Chebotareva, G. S. (2021). Strategic intelligence of an organization amid uncertainty. International Journal of Energy Production and Management, 6(3), 294–305. https://doi: 10.2495/EQ-V6-N3-294-305
Grove, H., Clouse, M., & Xu, T. (2023). Strategic foresight for companies. Corporate Board: Role, Duties & Composition, 19(2), 8–14. https://doi.org/10.22495/cbv19i2art1
Hashim, Z. K., & Hussein, A. A. (2022). The effect of proactive leadership in the quality of insurance decisions:
A field study on a sample of managers of Iraqi insurance companies. International Academic Journal of Business Management, 9(2), 123–135. https://doi.org/10.9756/iajbm/v9i2/iajbm0915
Hidayat, S., Febrianto, Z., Eliyana, A., Purwohedi, U., Anggraini, R. D., Emur, A. P., & Zahar, M. (2023). Proactive personality and organizational support in television industry: Their roles in creativity. PLOS ONE, 18(1), 1–23. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0280003
Hoichuk, V., & Lyubomudrova, N. (2024). The impact of strategic human capital management on the competitiveness of an enterprise. Three Seas Economic Journal, 5(2), 1–6.
https://doi.org/10.30525/2661-5150/2024-2-1
Hsieh, Y. Z., Lin, S. S., Luo, Y. C., Jeng, Y. L., Tan, S. W., Chen, C. R., & Chiang, P. Y. (2020). ARCS-assisted teaching robots based on anticipatory computing and emotional big data for improving sustainable learning efficiency and motivation. Sustainability, 12(14), 1–17. https://doi.org/10.3390/su12145605
John, A., & Hajam, A. (2024). Leveraging predictive analytics for enhancing employee engagement and optimizing workforce planning: A data-driven HR management approach. International Journal of Innovation in Management Economics and Social Sciences, 4(4), 33–41. https://www.ijimes.ir/index.php/ijimes/article/view/145
Kakhkhorov, O., & Mukhtarov, S. (2023). Increasing the efficiency of higher education system management on the basis of strategic management approaches. Economics and Innovative Technologies,
(4), 137–145. https://doi.org/10.55439/EIT/vol11_iss4/a15.
Kallo, J., & Välimaa, J. (2025). Anticipatory governance in government: The case of Finnish higher education. Higher Education, 89, 367–385. https://doi.org/10.1007/s10734-024-01211-3
Krishnan, A., & Robele, S. (2024). Anticipatory development foresight: An approach for international and multilateral organizations. Development Policy Review, 42(S1), 1–16. https://doi.org/10.1111/dpr.12778
Mujtaba, B. G., Cavico, F. J., & Senathip, T. (2020). Strategies for personal, organizational and professional
leadership success. Scientific Journal of Research & Reviews, 2(3), 1–10.
https://doi.org/10.33552/SJRR.2020.02.000538
Murniasih, F. (2023). The role of proactive personality on transformational leadership and innovative work behavior. Psychocentrum Review, 5(1), 29–41. https://doi.org/10.26539/pcr.511665
Pahlavanyali, N. (2024). Future-oriented skills in strategic decision-making: A case study of a leading technology firm. Prosperitas, 11(4), 1–17. https://doi.org/10.31570/prosp_2024_0113
Patel, N. S., & Lim, J. T. H. (2024). Critical design futures thinking and GenerativeAI: A foresight 3.0 approach in higher education to design preferred futures for the industry. Foresight, 27(2), 380–402. https://doi.org/10.1108/fs-11-2023-0228
Salienko, N., & Kozhevina, O. (2025). Strategic Cacophony: Examining the Role of Interpretive Dissonance in Organizational Change and Strategic Implementation. International Journal of Research and Innovation in Social Science (IJRISS), 9(15), 1113–1124.
Scott, T., & Guan, W. (2023). Challenges facing Thai higher education institutions: Financial stability and perceived institutional education quality. Power and Education, 15(3), 326–340. https://doi.org/10.1177/17577438221140014
Sengkey, M. M., Lumapow, H. R., Lengkong, J. S., & Pangalila, T. (2024). Leadership model in the management of public service agency state university. International Journal of Information Technology and Education, 3(2), 144–153. https://doi.org/10.62711/ijite.v3i2.183
Shadura, D., & Melenchuk, V. (2023). Proactive project management of logistics enterprises. Bulletin of NTU “KhPI”. Series: Strategic Management, Portfolio, Program and Project Management, 1(7), 93–99. https://doi.org/10.20998/2413-3000.2023.7.12
Shafizadeh, H. (2024). Decision-making under uncertainty: How organizations adapt to environmental changes?. Journal of Resource Management and Decision Engineering, 3(1), 4–10. https://doi.org/10.61838/kman.jrmde.3.1.2
Snyder, H. (2019). Literature review as a research methodology: An overview and guidelines. Journal of Business Research, 104, 333–339. https://doi.org/10.1016/j.jbusres.2019.07.039
Tang, F. (2025). Book review: The Palgrave handbook of crisis leadership in higher education. Journal of Education, Innovation and Communication, 7(1), 68–74. https://doi.org/10.34097/jeicom-7-1-4
Thanitbenjasith, P., & Kamkankaew, P. (2023). Preparing for tomorrow's challenges: Integrating future thinking into crisis management in Thai higher education. International Journal of Sociologies and Anthropologies Science Reviews, 3(5), 215–230. https://doi.org/10.60027/ijsasr.2023.3353
Volotovska, T., Mykhailiv, H., Porada, O., Zelman, L., & Kyshakevych, S. (2024). Change management within the learning environment: The role of leadership and innovative management. Conhecimento & Diversidade, 16(43), 116–152. https://doi.org/10.18316/rcd.v16i43.11790
Wenehenubun, S. P., Usman, B., & Aseanty, D. (2024). Exploring the impact of proactive personality on organizational innovative performance in higher education: The mediating role of innovative work behavior. International Journal of Multidisciplinary Research and Analysis, 7(2), 627–640. https://doi.org/10.47191/ijmra/v7-i02-27
Wood, J. A., & Ventura, H. R. (2021). Development of a single-factor scale to measure leader accountability. In M. C. Bocarnea, B. E. Winston, & D. Dean (Eds.), Handbook of research on advancements in organizational data collection and measurements: Strategies for addressing attitudes, beliefs, and behaviors (pp. 140–156). IGI Global. https://doi.org/10.4018/978-1-7998-7665-6.ch010
Yamak, O. U., & Eyupoglu, S. Z. (2021). Authentic leadership and service innovative behavior: Mediating role of proactive personality. SAGE Open, 11(1), 1–15. https://doi.org/10.1177/2158244021989629
Zainab, S. R., Khawaja, K. F., & Asghar, S. A. (2021). The impact of proactive sustainability strategy and sustainable leadership on corporate sustainability performance. NICE Research Journal, 14(2), 30–47. https://doi.org/10.51239/nrjss.vi.272
Zuberi, M. A., & Khattak, A. (2021). Impact of proactive personality and leader-member exchange on innovative work behavior: A job design perspective. International Journal of Innovation Science, 13(5), 664–683. https://doi.org/10.1108/IJIS-11-2020-0251
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
รูปแบบการอ้างอิง
ฉบับ
ประเภทบทความ
สัญญาอนุญาต
ลิขสิทธิ์ (c) 2025 มหาวิทยาลัยราชภัฏร้อยเอ็ด
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
บทความที่ได้รับการตีพิมพ์เป็นลิขสิทธิ์ของวารสารมหาวิทยาลัยราชภัฎร้อยเอ็ด
ข้อความที่ปรากฏในบทความแต่ละเรื่องในวารสารวิชาการเล่มนี้เป็นความคิดเห็นส่วนตัวของผู้เขียนแต่ละท่านไม่เกี่ยวข้องกับมหาวิทยาลัยราชภัฎร้อยเอ็ด และคณาจารย์ท่านอื่นๆในมหาวิทยาลัยฯ แต่อย่างใด ความรับผิดชอบองค์ประกอบทั้งหมดของบทความแต่ละเรื่องเป็นของผู้เขียนแต่ละท่าน หากมีความผิดพลาดใดๆ ผู้เขียนแต่ละท่านจะรับผิดชอบบทความของตนเองแต่ผู้เดียว
