การบริหารจัดการกลุ่มการผลิตข้าวเพื่อเข้าสู่การรับรองมาตรฐานตามการปฏิบัติการเกษตรที่ดี (GAP) กลุ่มนาแปลงใหญ่ ตำบลมะเกลือใหม่ อำเภอสูงเนิน จังหวัดนครราชสีมา

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาบริบทและพัฒนาการผลิตข้าวให้ได้รับการรับรองมาตรฐาน GAP และพัฒนารูปแบบการบริหารจัดการกลุ่มการผลิตข้าวให้ได้รับการรับรองมาตรฐาน GAP กลุ่มนาแปลงใหญ่ ตำบลมะเกลือใหม่ อำเภอสูงเนิน จังหวัดนครราชสีมา โดยการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วมระหว่างนักวิจัย ผู้นำ และเกษตรกรผู้ผลิตข้าว GAP เก็บรวบรวมข้อมูลโดยใช้แบบสอบถาม ร่วมกับสัมภาษณ์เชิงลึก สนทนากลุ่ม และจัดเวทีแลกเปลี่ยนเรียนรู้ กับกลุ่มตัวอย่างจำนวน 58 คน วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้สถิติความถี่ ร้อยละ ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน และการสังเคราะห์ข้อมูล

ผลการวิจัยพบว่า ข้อมูลพื้นฐานของเกษตรกร จำนวน 58 คน เป็นเกษตรกรปลูกข้าว GAP ส่วนใหญ่เป็นเพศชาย ร้อยละ 51.72 จบการศึกษาต่ำกว่ามัธยมศึกษาร้อยละ 65.52 ไม่ได้เป็นผู้นำในกลุ่มเกษตรกรปลูกข้าว GAP ร้อยละ 79.31 ในปีที่ผ่านมาไม่ผ่านการรับรองร้อยละ 75.86 บริบทและการผลิตข้าวให้ได้รับการรับรองมาตรฐาน GAP ของเกษตรกรกลุ่มนาแปลงใหญ่ ตำบลมะเกลือใหม่ อำเภอสูงเนิน จังหวัดนครราชสีมา เกษตรกรทุกคนใช้พันธุ์ข้าวขาวดอกมะลิ 105 ในการเพาะปลูก ส่วนใหญ่มีพื้นที่เพาะปลูกเป็นดินร่วนปนทรายร้อยละ 58.62 ลักษณะพื้นที่เพาะปลูกเป็นนาลุ่ม ร้อยละ 91.38 ใช้แหล่งน้ำชลประทานในการเพาะปลูกร้อยละ 94.83 มีการบำรุงดินร้อยละ 100 ใส่ปุ๋ยเคมีร้อยละ 72.41 ไม่ปลูกพืชบำรุงดิน ร้อยละ 70.69 ปลูกข้าวด้วยการหว่านร้อยละ 89.66 ใช้รถเกี่ยวข้าวเพื่อเก็บเกี่ยวผลผลิตร้อยละ 100 เก็บเมล็ดพันธุ์ไว้ใช้ประโยชน์ร้อยละ 91.38 และไม่ขายเมล็ดพันธุ์ร้อยละ 72.41 ปัจจัยที่ทำให้เกษตรกรเลือกปลูกข้าว GAP 3 ลำดับแรกประกอบด้วย มีความความปลอดภัยต่อผู้ปลูกและผู้บริโภคร้อยละ 94.83 ปลูกไว้รับประทานเองร้อยละ 91.38 และสนองนโยบายของรัฐร้อยละ 93.10 การบริหารจัดการและวิธีการปลูกข้าวปลอดภัย (GAP) เกษตรกรให้ความสำคัญกับการบริหารจัดการและวิธีการปลูกข้าวปลอดภัย (GAP) คิดเป็นค่าเฉลี่ย 4.36 อยู่ระดับมาก ผลการวิเคราะห์ในแต่ละด้าน พบว่า เกษตรกรให้ความสำคัญทุกด้านในระดับมาก คือ ด้านกระบวนการผลิตข้าวปลอดภัย (GAP) มีค่าเฉลี่ย 4.27 ด้านการบริหารจัดการ มีค่าเฉลี่ย 4.32 ด้านการปฏิบัติการเป็นเกษตรที่ดี มีค่าเฉลี่ย 4.50 รูปแบบการบริหารจัดการกลุ่มการผลิตข้าวเพื่อเข้าสู่การรับรองมาตรฐานตามการปฏิบัติการที่ดี (GAP) ประกอบด้วยองค์ประกอบสำคัญ 2 ด้านหลัก ๆ คือ ด้านการบริหารจัดการ ประกอบด้วย การวางแผน (Planning) การจัดองค์การ (Organizing) การนำองค์กร (Leading) การควบคุม (Controlling) โดยประธานกลุ่มเป็นผู้วางแผนการดำเนินงานร่วมกับกลุ่มผู้นำเกษตรกรตามโครงสร้างองค์กร บุคลากรทุกคนปฏิบัติหน้าที่ต่าง ๆ ตามโครงสร้าง มีการจัดกิจกรรมแลกเปลี่ยนเรียนรู้ และติดตาม ควบคุมการผลิตข้าวตามมาตรฐานการปลูกข้าว GAP และปัจจัยที่ส่งผลต่อความสำเร็จของการบริหารจัดการกลุ่ม ประกอบด้วย ด้านภาวะผู้นำ ด้านการสร้างเครือข่าย ด้านการบริหารงานแบบมีส่วนร่วม และด้านอื่น ๆ