การรายงานข่าวเพื่อส่งเสริมสิทธิมนุษยชนของกลุ่มผู้ที่อยู่ในสถานการณ์เปราะบาง

บทคัดย่อ

โดยทั่วไปแล้ว การรายงานข่าวเรื่องผู้ที่อยู่ในสถานการณ์เปราะบางไม่ใช่ประเด็นที่กองบรรณาธิการของสื่อให้ความสำคัญมากเมื่อเปรียบเทียบกับข่าวหลักประเภทอื่น การวิจัยครั้งนี้จึงมุ่งศึกษาการนำเสนอข่าวที่มีเนื้อหาส่งเสริมและปกป้องสิทธิมนุษยชนของกลุ่มผู้ที่อยู่ในสถานการณ์เปราะบางในประเทศไทยทั้ง 4 กลุ่ม ได้แก่ผู้สูงอายุ บุคคลที่มีความหลากหลายทางเพศ ผู้พิการ และกลุ่มชาติพันธุ์ จากหนังสือพิมพ์กระแสหลักแนวคุณภาพ และแนวประชานิยม รวมทั้งสำนักข่าวที่เป็นสื่อออนไลน์ รวม 12 ฉบับซึ่งเผยแพร่ต่อสาธารณะระหว่างเดือนกรกฎาคม ถึง ธันวาคม พ.ศ. 2561 รวมจำนวน 753 ข่าว

ผลการวิจัยพบว่าส่วนใหญ่แล้วกองบรรณาธิการของหนังสือพิมพ์แนวคุณภาพและสื่อออนไลน์มักจะให้ความสนใจเรื่องผู้ที่อยู่ในสถานการณ์เปราะบางระดับสูงกว่าหนังสือพิมพ์แนวปริมาณ แต่ไม่ได้หมายความว่าหนังสือพิมพ์แนวปริมาณจะไม่ให้ความสำคัญด้านนี้ นอกจากนี้ยังพบว่ามีการใช้แหล่งข่าวจากรัฐบาลและหน่วยงานราชการมากที่สุดเพื่อความเป็นทางการ แต่มีปัจเจกบุคคลที่เป็นตัวแทนกลุ่มค่อนข้างน้อย การศึกษายังพบว่าการรายงานข่าวเรื่องสิทธิมนุษยชนนั้นมีจุดเน้นในมิติด้านสังคม-คุณภาพชีวิตสูงที่สุด ตามมาด้วยมิติด้านเศรษฐกิจ-อาชีพ และมิติด้านการเมือง-ความเป็นพลเมืองในความถี่ที่น้อยกว่า และมีทิศทางในแนวตั้งรับ (Reactive) กล่าวคือมีลักษณะเสริมแรง/ตอกย้ำมิติด้านสิทธิต่าง ๆ มากกว่าทิศทางในแนวรุก (Proactive) ที่มีลักษณะส่งเสริม/สนับสนุน หรือขับเคลื่อนมิติด้านสิทธิต่าง ๆ

ผู้วิจัยมีข้อเสนอแนะว่าในการนำเสนอข่าวสารด้วยความเคารพศักดิ์ศรี ส่งเสริมและปกป้องสิทธิมนุษยชนของกลุ่มผู้ที่อยู่ในสถานการณ์เปราะบางนั้น สื่อควร 1) ปรับฐานคิด โดยใส่เรื่อง “คุณค่าคน” ลงไปใน “คุณค่าข่าว” 2) ปรับคุณภาพ โดยเน้นเนื้อหาที่เจาะลึก และ แหล่งข่าวที่หลากหลาย มากกว่ารูปแบบการนำเสนอ  และ 3) เพิ่มจุดเน้นที่ครอบคลุมมิติด้านสิทธิมนุษยชนต่าง ๆ อย่างรอบด้าน