Huamuang Khamen Padong and Annamese – Siamese War in 1833 – 1846

Main Article Content

Patimakorn Madee
Dararat Mattariganond
Nathatai Manadee

Abstract

This study aims to explore the role of Huamuang Khamen Padong and the Annamese-Siamese War during 1833 – 1846 with historical research methods. The study employs primary documents such as royal commands, historical records, and military campaign reports from Thailand, Cambodia, and Vietnam, supplemented with data from research papers and dissertations. The findings indicate that Huamuang Khamen Padong was integral to providing military support on land for the Siamese army, particularly during the conflicts of 1840 –1841 and 1845. Huamuang Khamen Padong played critical roles in combat, camp defense, patrol, and intelligence operations within Khmer and Vietnamese territories. Additionally, the use of elephants as a military resource significantly contributed to the victories in these wars, and these areas also served as logistical bases for displaced troops. The significance of Huamuang Khamen Padong in this conflict stemmed from several factors: 1. geographical proximity to Cambodia, 2. natural resources including manpower and elephants, and 3. the language, culture, and relationships of the leaders of these frontier towns. Recommendations for further study include examining the role of the eastern Lao towns in the Annamese-Siamese War and the utilization of elephants in warfare along the Mekong River to provide a more comprehensive and multifaceted understanding of the regional conflicts.

Article Details

Section
Research Articles

References

กรมศิลปากร. (2481). ประชุมพงศาวดารภาคที่ 67 จดหมายเหตุเกี่ยวกับเขมรและญวนในรัชกาลที่ 3 ตอนที่ 1.

โรงพิมพ์พระจันทร์.

กรมศิลปากร. (2504). ประวัติเจ้าพระยาบดินทรเดชา (สิงห์ สิงหเสนี) สมุหนายก. ใน อนุสรณ์งานประชุมเพลิงศพคุณหญิงตุ่ม ประเสริฐสุนทราศรัย ณ เมรุวัดจักรวรรดิ์ราชาวาส (30 เมษายน น.1-182). ม.ป.ท.

กรมศิลปากร. (2512). ประชุมพงศาวดารภาคที่ 67 – 68 จดหมายเหตุเกี่ยวกับเขมรและญวนในรัชกาลที่ 3 ตอนที่ 1 (ต่อ) และตอนที่ 2. องค์การค้าของคุรุสภา ศึกษาภัณฑ์พาณิชย์.

กรมศิลปากร. (2545). พงศาวดารหัวเมืองมณฑลอิสาน. ใน สุทธิพันธ์ ขุทรานนท์ และวัฒนา อุ่นทรัพย์ (บ.ก.) ประชุมพงศาวดารฉบับกาญจนาภิเษก เล่ม 9. (น. 281-419). สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร.

กรมศิลปากร. (2549ก). พงศาวดารเมืองละแวก จ.ศ.1158. ใน วรุณยุพา สนิทวงศ์ ณ อยุธยา, ก่องแก้ว วีระประจักษ์, จรรยา มาณะวิท, พรเพ็ญ ฮั่นตระกูล, ถัททิยา ยิมเรวัต, ศานติ ภักดีคำ, ศิรินันท์ บุญศิริ และ อรวรรณ ทรัพย์พลอย (บ.ก.), ประชุมพงศาวดารฉบับกาญจนาภิเษกเล่ม 12. (น.58). สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์

กรมศิลปากร.

กรมศิลปากร. (2549ข). จดหมายเหตุเกี่ยวกับเขมรและญวนในรัชกาลที่ 3. ใน วรุณยุพา สนิทวงศ์ ณ อยุธยา, ก่องแก้ว วีระประจักษ์, จรรยา มาณะวิท, พรเพ็ญ ฮั่นตระกูล, ถัททิยา ยิมเรวัต, ศานติ ภักดีคำ, ศิรินันท์ บุญศิริ และ อรวรรณ ทรัพย์พลอย (บ.ก.), ประชุมพงศาวดารฉบับกาญจนาภิเษกเล่ม 12. (น.601-765). สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร.

กรมศิลปากร. (2549ค). พงศาวดารเมืองเซลำเภา. ใน วรุณยุพา สนิทวงศ์ ณ อยุธยา, ก่องแก้ว วีระประจักษ์, จรรยา มาณะวิท, พรเพ็ญ ฮั่นตระกูล, ถัททิยา ยิมเรวัต, ศานติ ภักดีคำ, ศิรินันท์ บุญศิริ และ อรวรรณ ทรัพย์พลอย (บ.ก.), ประชุมพงศาวดารฉบับกาญจนาภิเษก เล่ม 12. (น.835-839). สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร.

กรมศิลปากร. (2562). ประวัติศาสตร์กรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ 1 – รัชกาลที่ 3 พ.ศ.2325 – 2394. (พิมพ์ครั้งที่ 2).กรมศิลปากร.

กุลวดี สมัครไทย,ดารารัตน์ เมตตาริกานนท์ และเวียงคำ ชวนอุดม. (2565). พัฒนาการทางวัฒนธรรมของชุมชนโบราณสมัยล้านช้าง บริเวณพื้นที่ลุ่มแม่น้ำเลยถึงห้วยน้ำโมง ช่วงพ.ศ.1896-2102. วารสารศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยแม่โจ้. 10(2), 104-126. https://so03.tci-thaijo.org/index.php/liberalartsjournal/article /view/254340/176063

ขจีรัตน์ ไอราวัณวัตน์. (2532). ความสำคัญทางการเมืองของเมืองนครราชสีมา: บทบาทของเจ้าเมืองตระกูล ณ

ราชสีมาระหว่าง พ.ศ.2325-2388 [วิทยานิพนธ์ปริญญาอักษรศาสตรมหาบัณฑิต,มหาวิทยาลัยศิลปากร] https://sure.su.ac.th/xmlui/handle/123456789/8953

จิตร ภูมิศักดิ์. (2554). ตำนานแห่งนครวัด. (พิมพ์ครั้งที่ 6). อมรินทร์.

จิตร ภูมิศิกดิ์. (2562). ความเป็นมาของคำสยาม, ไทย ลาว และขอม และลักษณะทางสังคมของชื่อชนชาติ

ฉบับสมบูรณ์. (พิมพ์ครั้งที่ 7). บริษัท ไทยควอลิตี้บุ๊คส์.

ดารารัตน์ เมตตาริกานนท์. (2550). การเขียนประวัติศาสตร์การสงครามระหว่างสยามกับเต็ยเซิน ค.ศ.1783-1785. ศิลปวัฒนธรรม. 30(9), 86-105.

ดี.จี.อี.ฮอล์. (2526). A History of South-East Asia. [ประวัติศาสตร์เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เล่ม 1]. (พิมพ์ครั้งที่ 2). มูลนิธิโครงการตำราสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์.

แชนด์เลอร์ เดวิด. (2546). A History of Cambodia. [ประวัติศาสตร์กัมพูชา]. (พิมพ์ครั้งที่ 3). มูลนิธิโครงการตำราสังคมศาสตร์และมุนษยศาสตร์.

เติม วิภาคย์พจนกิจ. (2546). ประวัติศาสตร์อีสาน. (พิมพ์ครั้งที่ 4). มูลนิธิโครงการตำราสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์.

ถนอม อานามวัฒน์. (2514). ความสัมพันธ์ระหว่างไทยเขมรและญวนในสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น [วิทยานิพนธ์การศึกษามหาบัณฑิต, มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ]. https://shorturl.at/t7RSO

ทิพากรวงศ์, เจ้าพระยา. (2545). พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ 1. (พิมพ์ครั้งที่ 7). กองวรรณคดีและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร.

ทิพากรวงศมหาโกษาธิบดี, เจ้าพระยา. (2547). พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ 3. (พิมพ์ครั้งที่ 7). สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร.

ทิพย์วรรณ วงศ์อัสสไพบูลย์. (2555). การศึกษาร่องรอยของบ้านเมืองโบราณบริเวณใกล้เคียงศาสนสถานปรจำโรงพยาบาล สมัยพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 ในเขตจังหวัดนครราชสีมา สุรินทร์และบุรีรัมย์ [วิทยานิพนธ์

ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต, มหาวิทยาลัยศิลปากร]. https://sure.su.ac.th/xmlui/handle/123456789/1388

ธนพล วิยาสิงห์. (2564). การรับรู้และทัศนคติของชาวกูยต่อคำว่า กูย กวย หรือส่วย : กรณีศึกษา ชาวกูย ในจังหวัดศรีสะเกษ. มจร การพัฒนาสังคม. 6(3), 218-227. https://so06.tci-thaijo.org/index.php/JMSD/article /view/ 253344

ธวัช ปุณโณทก. (2542). เขมรป่าดง(กูย),หัวเมือง. ใน ธวัช ปุณโณทก, พัฒน์ น้อยแสงศรี, บุญจิตต์ ชูทรงเดช, ไพฑูรย์ มีกุศล, พิชญ์ สมพอง และ พจนีย์ เพ็งเปลี่ยน (บ.ก.), สารานุกรมวัฒนธรรมไทย ภาคอีสาน เล่ม 2. (น. 560-568). มูลนิธิสารานุกรมวัฒนธรรมไทย ธนาคารไทยพาณิชย์.

ธันยพงศ์ สารรัตน์. (2564). ฐานะของเมืองขุขันธ์ในประวัติศาสตร์ศรีสะเกษระหว่าง พ.ศ. 2306 - พ.ศ. 2481. วารสารมนุษย์กับสังคม คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม. 6(2), 125-150. https://so06.tci-thaijo.org/index.php/husocjournal/article/download/242493/168902

ธิดา สาระยา. (2533). พัฒนาการของรัฐ ในภาคพื้นทวีปสยาม พุทธศตวรรษที่ 12-18 (คริสต์ศตวรรษที่ 6-12). จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.

ธิดา สาระยา. (2546). อาณาจักรเจนละ ประวัติศาสตร์อีสานโบราณ. มติชน.

ธิบดี บัวคำศรี. (2547). ประวัติศาสตร์กัมพูชา. เมืองโบราณ.

นิธิ เอียวศรีวงศ์. (2559). การเมืองไทยสมัยพระเจ้ากรุงธนบุรี. (พิมพ์ครั้งที่ 12). มติชน.

บดินทร์เดชา, เจ้าพระยา. (2550). อานามสยามยุทธ ว่าด้วยการสงครามระหว่างไทยกับลาว เขมรและญวน. (พิมพ์ครั้งที่ 3). โฆษิต.

ประจวบ จันทร์หมื่น. (2556). ส่วยและกูย: ความหลากหลายในการนิยามตัวตน. มูลนิธิโตโยต้าประเทศไทย, มูลนิธิโครงการตำราสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์.

ประสิทธิ์ คุณุรัตน์. (2530). ภูมิศาสตร์กายภาพภาคอีสาน. ภาควิชาสังคมศาสตร์ คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น.

ปานใจ ธารทัศนวงศ์, สุรัตน์ เลิศล้ำ, พงศ์ธันว์ สำเนาเงิน และ Sokrithy, I. (2550). โครงการค้นหาและพัฒนาสารสนเทศของราชมรรคา สมัยพระเจ้าชัยวรมันที่ 7: รายงานการวิจัยฉบับสมบูรณ์. สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย.

พระราชพงศาวดาร ฉบับพระราชหัตถเลขา. (2564). (พิมพ์ครั้งที่ 10). ศรีปัญญา.

มรกตวงศ์ ภูมิพลับ. (2556). แส็กเกิ่ม-สว่ายมู้ด: ประวัติศาสตร์การรับรู้มหายุทธสยามพ่ายในมุมมองของเวียดนาม. วารสารสังคมวิทยามานุษยวิทยา. 32(1), 87-113. https://socanth.tu.ac.th/wp-content/uploads/ 2015/02/JSA-32-1-morragotwong.pdf

ยอร์ช เซเดสส์. (2556). ANGKOR: An Introduction. [เมืองพระนคร นครวัด นครธม]. (พิมพ์ครั้งที่ 9). มติชน.

เรืองเดชอนันต์ (ทองดี ธนรัชต์), หลวง. (2563). ราชพงษาวดารกรุงกัมพูชา. ไทยควอลิตี้บุ๊คส์ (2006).

วอลเตอร์ ฟรานซีส เวลลา. (2530). Siam Under Rama III. [แผ่นดินพระนั่งเกล้า ฯ]. กองวรรณคดีและวัติศาสตร์ กรมศิลปากร.

วีรนันท์ วารีวิชนนท์. (2513). ความสำคัญของอันนัม-สยามยุทธ์ ต่อไทย กัมพูชา และญวน [วิทยานิพนธ์ปริญญาอักษรศาสตร์มหาบัณฑิต,จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย] http://cuir.car.chula.ac.th/handle/123456789/25769

ศรีศักร วัลลิโภดม. (2540). แอ่งอารยธรรมอีสาน : แฉหลักฐานโบราณคดี พลิกโฉมหน้าประวัติศาสตร์ไทย. (พิมพ์ครั้งที่ 3). มติชน.

ศานติ ภักดีคำ. (2550). อานามสยามยุทธ์ : ความทรงจำในเพลงโบราณกัมพูชา. ศิลปวัฒนธรรม. 29(1), 134-143.

ศานติ ภักดีคำ. (2554). เขมรรบไทย. มติชน.

ศานติ ภักดีคำ. (2557). ยุทธมรรคา เส้นทางเดินทัพไทย – เขมร. มติชน.

สันติ ปานน้อย,เชาวลิต สิมสวย และ เสนอ ตรีวิเศษ. (2550). การศึกษาศักยภาพการท่องเที่ยวในหมู่บ้านช้างในพื้นที่กลุ่มจังหวัดอีสานตอนใต้ เพื่อการเชื่อมโยงสู่การท่องเที่ยวแบบอื่นๆ: รายงานวิจัยฉบับสมบูรณ์. สำนักงานคณะกรรมการส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม.

สุจิตต์ วงษ์เทศ. (2550). แผนที่ประวัติศาสตร์ (สยาม) ประเทศไทย. สำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ กระทรวงวัฒนธรรม.

สุเจน กรรพฤทธิ์. (2560). ความสัมพันธ์เวียดนาม-สยามในเอกสารยุคต้นราชวงศ์เหงวียน ปลายคริสต์ศตวรรษที่ 18 ถึงต้นคริสต์ศตวรรษที่19 [วิทยานิพนธ์ปริญญาอักษรศาสตรมหาบัณฑิต,จุฬาลงการณ์มหาวิทยาลัย]http://doi.org/10. 58837/CHULA.THE.2017.1034

สุทัศน์ กองทรัพย์. (2536). ความสำคัญของหัวเมืองคูขันธ์ สังฆะ และสุรินทร์ พ.ศ.2302-2450 [ปริญญานิพนธ์หลักสูตรการศึกษามหาบัณฑิต, มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ มหาสารคาม] http://khoon.msu.ac.th/ full86/ suthat8691/titlepage.pdf

สุริยา คำหว่าน. (2554). เขตแดนระหว่างประเทศเวียดนาม กัมพูชา และลาว. ใน ชาญวิทย์ เกษตรศิริ, พิภพ อุดร,

ศุภลักษณ์ เลิศแก้วศรี, อานันท์ บัวแสงธรรม, กิตสุนี รุจิชานันทกุล, สุริยาพร โสกันต์, ฉัตรศิริ เพียรพยุห์เขตต์ และพยงค์ ทับสกุล (บ.ก.), เขตแดนเวียดนาม-จีน-กัมพูชา-ลาว. (น.71-127). มูลนิธิโครงการตำราสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์.

สุวิทย์ ธีรศาศวัต. (2549). รายงานการวิจัย ประวัติศาสตร์อีสาน 2322-2488. ศูนย์วิจัยพหุลักษณ์สังคมลุ่มน้ำโขง มหาวิทยาลัยขอนแก่น.

หม่องทินอ่อง. (2551). A History of Burma. [ประวัติศาสตร์พม่า]. (พิมพ์ครั้งที่ 3). มูลนิธิโครงการตำราสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์.

สำนักหอสมุดแห่งชาติ. (2382ก). จดหมายเหตุรัชกาลที่ 3 จ.ศ.1201 เลขที่ 1 บันทึกใบบอกเรื่องราชการทัพญวน.

ม.ป.ท.

สำนักหอสมุดแห่งชาติ. (2382ข). จดหมายเหตุรัชกาลที่ 3 จ.ศ.1201 เลขที่ 3 บันทึกใบบอกเรื่องราชการทัพญวน.

ม.ป.ท.

สำนักหอสมุดแห่งชาติ. (2383). จดหมายเหตุรัชกาลที่ 3 จ.ศ.1202 เลขที่ 43/ก6 คัดบอกข้อราชการทัพญวนทูลถวาย. ม.ป.ท.

สำนักหอสมุดแห่งชาติ. (2388). จดหมายเหตุรัชกาลที่ 3 จ.ศ.1207 เลขที่ 11 คัดบอกเจ้าพระยาบดินทร์เดชาถึงพระยามหาอำมาตย์ขึ้นกราบบังคมทูลเรื่องญวนขอเป็นไมตรี. ม.ป.ท.

สำนักหอสมุดแห่งชาติ. (2394). จดหมายเหตุรัชกาลที่ 4 จ.ศ.1213 เลขที่159 ร่างสมุดค่าธรรมเนียม ตำแหน่งไทย ลาว เขมร กฎหมายอย่างธรรมเนียมการใช้ตราประจำกรมมหาดไทย กลาโหมท่าและกรมอื่น ๆ. ม.ป.ท.

อัครพงษ์ ค่ำคูณ. (2554). เขตแดน พรมแดน และชายแดน ระหว่างประเทศไทยกับกัมพูชา. ใน ชาญวิทย์ เกษตรศิริ, พิภพ อุดร, ศุภลักษณ์ เลิศแก้วศรี, อานันท์ บัวแสงธรรม, กิตสุนี รุจิชานันทกุล, สุริยาพร โสกันต์, ฉัตรศิริ เพียรพยุห์เขตต์ และพยงค์ ทับสกุล (บ.ก.), เขตแดนสยามประเทศไทย-มาเลเซีย-พม่า-ลาว-กัมพูชา. (น.295-395). มูลนิธิโครงการตำราสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์.

เอเจียน แอมมอนิเย. (2541). Voyage Dans Le Laos, Tome Deusieme 1897. [บันทึกการเดินทางในลาว ภาคสอง พ.ศ.2440]. สถาบันวิจัยสังคม มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ทบวงมหาวิทยาลัย.

Dang, V.C. (2003). Quan hệ Xiêm-Việt từ 1782 đến 1847(The Relationships between Siam and Vietnam from 1782 to 1847) [Doctoral dissertation, University of Pedagogy Hanoi]. https://shorturl.at/qfejL

Duong, D.B. (2006). Quan hệ giữa Việt nam – Campuchia – Xiêm giai đoạn 1802-1834 (Relation between Vietnam – Cambodia – Siam in 1802-1834). Journal of Southeast Asian Studies.

, 17–26. https://shorturl.at/hDeW7

Duong, D.B. (2008). Quan hệ giữa Việt nam – Campuchia – Xiêm giai đoạn 1834 – 1848 (Relation between Vietnam – Cambodia – Siam in 1834–1848). Journal of Southeast Asian Studies.

, 20-30. https://shorturl.at/TUTDv

Mikusol, P. (1984). Social and cultural history of Northeastern Thailand from 1868-1910: a case study of the Huamuang Khamen Padong (Surin, Songkha and Khukhan) [Unpublished Doctoral dissertation]. University of Washington.

Seidenfaden, E. (1952). The Kui people of Cambodia and Siam. Journal of Siam Society. XXXIX(2), 144-181. https://thesiamsociety.org/wp-content/uploads/1952/03/JSS_039_2c_Seidenf aden_ KuiPeopleOfCambodiaAndSiam.pdf

Sok, K. (1991). Le Cambodge Entre Le Siam Et Le Viêtnam (de 1775 á 1860) (Cambodia between Siam and Vietnam, from 1775 to 1860). Efeo.

Vien Khoa hoc Xa Hoi Viet Nam (Institute of History Studies, Department of Social Sciences of Việtnam) Vien Su hoc. (2002). Đại Nam Thực Lục Tâp 1 (Veritable Records of Dại Nam

Volume 1). Education Publishing House.

Vien Khoa hoc Xa Hoi Viet Nam (Institute of History Studies, Department of Social Sciences of Việtnam) Vien Su hoc. (2007). Đại Nam Thực Lục Tâp 6 (Veritable Records of Dại Nam

Volume 6). Education Publishing House.