Cultural Worldviews of Ethnic Rice Names in Phitsanulok

Main Article Content

Satitaporn Srihirun
Unchalee Singnoi Wongwattana

Abstract

This research aims to analyze the cultural worldviews reflected in the Ethic rice names in Phitsanulok province, as documented by the Department of Agriculture in the publication "Thai ethic rice varieties" (2000). The study employs an anthropological linguistic framework to investigate 146 rice varieties categorized into three semantic fields: characteristics, human or body parts, and places. Utilizing the framework of linguistic relativity, the research methodology involves fieldwork through participant observation with a minimal level of involvement. The results of the study reveal the cultural worldviews comprising 11 elements: the traditional agricultural worldview, local wisdom, ways of life, ancient language, natural and physical environment, beliefs, social values, subsistence economy, family and kinship systems, cultural customs and traditions, and governance systems.

Article Details

Section
Research Articles

References

กรมวิชาการเกษตร. (2543). พันธุ์ข้าวพื้นเมืองไทย. ปทุมธานี : กรมวิชาการเกษตร.

งามพิศ สัตย์สงวน. (2529). มานุษยวิทยาแนวใหม่. วารสารสังคมศาสตร์. 23(2), 87–101.

. (2545). วัฒนธรรมข้าวในสังคมไทย: การคงอยู่และการเปลี่ยนแปลง. กรุงเทพฯ : จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.

. (2551). การวิจัยเชิงคุณภาพทางมานุษยวิทยา. พิมพ์ครั้งที่ 6. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.

จิราภรณ์ วิหวา. (2562). ละเลียดชิมข้าว เทสต์รสชาติข้าว 7 สายพันธุ์ จากกลุ่มชาวนาไทอีสาน. GREENERY. สืบค้น 17 พฤศจิกายน 2566, จาก https://www.greenery. org/greenery-workshop-rice-tasting/

ฉัตรทิพย์ นาถสุภา. (2563). เศรษฐกิจหมู่บ้านไทยในอดีต. พิมพ์ครั้งที่ 8. กรุงเทพฯ : สมาคมประวัติศาสตร์ในพระราชูปถัมภ์สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี.

ชัยวัฒน์ เสาเจริญสุข. (2566). แนวโน้มธุรกิจหรืออุตสาหกรรม 2566-2568: อุตสาหกรรมข้าว. สืบค้น 5 มีนาคม 2567, จาก https://www.krungsri.com/th/research/ industry/industry-outlook/agriculture/rice/io/io-rice-2023-2025

ฐานิดา บุญวรรโณ. (2562) ดิน น้ำ ข้าว และชาวนา: ชาติพันธุ์วรรณนาของชาวนา

บางระกำ. พิษณุโลก: มหาวิทยาลัยนเรศวร.

เติบ ชุมสาย, ม.ล. (2526). แม่โพสพ. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์คุรุสภาลาดพร้าว.

นิพัทธ์พร เพ็งแก้ว. (2565). ตามรอยตำนานแม่ข้าว ย้อนอดีตเรื่องราววิถีความเชื่อชาวนาไทย. อนุสาร อ.ส.ท. 63(3), 30–45.

เบญจวรรณ ฤกษ์เกษม (2561). วิทยาการข้าวไทย. เชียงใหม่ : มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.

ประพาส วีระแพทย์. (ม.ป.ป.). ความรู้เรื่องข้าว. กรุงเทพฯ : ไทยวัฒนาพานิช.

ปรีชา พิณทอง. (2561). ผาย ภาษาอีสาน. สืบค้น 2 พฤศจิกายน 2566, จาก https://esan108.com/dict/view/%E0%B8%9C%E0%B8%B2%E0%B8%A2

พรพิมล เจริญบุตร. (2561). ข้าวดัง-ดังข้าว. วารสารเมืองโบราณ. สืบค้น 7 กุมภาพันธ์ 2566, จาก http://www.muangboranjournal.com/post/khao-dang

มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์. (ม.ป.ป.). กลิ่นหอมของข้าวถือเป็นมนต์เสน่ห์ที่ชวนรับประทานที่สุด. สืบค้น 20 มกราคม 2566, จาก https://dna.kps.ku.ac.th/index.php/ article-rice-rsc-rgdu/41-2ap-jasmine-rice-aromatic

มูลนิธิข้าวไทยในพระบรมราชูปถัมภ์. (ม.ป.ป. (ก)). ชนิดของข้าว. สืบค้น 20 มกราคม 2566, จาก https://thairice.org /?p=570

. (ม.ป.ป. (ข)). วัฒนธรรมและประเพณีเกี่ยวกับข้าว. สืบค้น 2 พฤศจิกายน 2566, จาก https://thairice.org/?p=1434

ยศ สันตสมบัติ. (2559). มนุษย์กับวัฒนธรรม. พิมพ์ครั้งที่ 4. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.

ราชบัณฑิตยสถาน. (2556). พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ : ราชบัณฑิตยสถาน.

ฤทัย พานิช. (2557). อุปลักษณ์เชิงมโนทัศน์เกี่ยวกับ “ข้าว” ในสังคมไทย. วารสารอารยธรรมศึกษา โขง-สาละวิน.5(7), 162 – 190.

วนิชยา ยอดรักษ์. (2566). นายอำเภอวังทอง อบต.ชัยนาม ประชุมทำความเข้าใจกับเกษตรกร ในการปรับเปลี่ยนปฏิทินการทำนา. ข่าวสาร อบต. สืบค้น 15 พฤศจิกายน 2566, จาก https://www.chainam.go.th/news_detail.php?hd=1&doIP=1&c heckIP=chkIP&id=129882&checkAdd=chkAddum=85989_ypk

วิภาส โพธิแพทย์ (2561). ภาษาไทยในมุมมองแบบลักษณ์ภาษา. กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.

สนิท สมัครการ. (2518). “หน้า”ของคนไทย วิเคราะห์ตามแนวคิดทางมานุษยวิทยาภาษาศาสตร์. วารสารพัฒนบริหารศาสตร์. 15(4), 492-505.

สัญใจ พูลทรัพย์, บรรณาธิการ. (2541). ข้าว วัฒนธรรมแห่งชีวิต. กรุงเทพฯ : อัมรินทร์พริ้นติ้ง.

สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ. (2555). ชาวนาเงินล้านแนะปลูก

“ข้าวเบา” รับมือน้ำท่วม. สืบค้น 15 พฤศจิกายน 2566, จาก www.thaihealth. or.th

หมอเกษตรทองกวาว [นามแฝง]. (2566). พระมหากษัตริย์กับตำนานข้าวไทย. เทคโนโลยีชาวบ้าน. สืบค้น 2 พฤศจิกายน 2566, จาก https://www.technologychaoban. com/news-slide/article_7992

อัญชลี สิงห์น้อย วงศ์วัฒนา. (2559). อัตลักษณ์ ภูมิปัญญา และการสืบสานภาษาชาติพันธุ์ไทดำภาคเหนือตอนล่าง. พิษณุโลก : มหาวิทยาลัยนเรศวร.

. (2560ก). อัตลักษณ์ ภูมิปัญญา และ การสืบสานภาษาชาติพันธุ์ไทครั่งภาคเหนือตอนล่าง. พิษณุโลก : มหาวิทยาลัยนเรศวร.

. (2560ข). หลักการศึกษาทางมานุษยวิทยาวัฒนธรรม. เอกสารประกอบการสอนรายวิชา 209652 หัวข้อคัดสรรทางภาษาศาสตร์มานุษยวิทยาและวัฒนธรรม. พิษณุโลก : มหาวิทยาลัยนเรศวร.

. (2561). ภาษาศาสตร์เชิงมานุษยวิทยาวัฒนธรรม. เอกสารประกอบการสอนรายวิชาหัวข้อคัดสรรทางภาษาศาสตร์มานุษยวิทยาและวัฒนธรรม. พิษณุโลก : มหาวิทยาลัยนเรศวร.

เอี่ยม ทองดี. (2546). วันวาน วันนี้ และพรุ่งนี้ของชาวนา. ข้าวกับชาวนา (หน้า 12–29). กรุงเทพฯ : มูลนิธิข้าวไทย ในพระบรมราชูปถัมภ์.