ความหมายและบทบาทของพิธีกรรมการนับถือตัวละครจากเรื่องรามเกียรติ์ในชุมชนบางปลา อำเภอบางพลี จังหวัดสมุทรปราการ

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มุ่งศึกษาความหมายและบทบาทของพิธีกรรมการนับถือตัวละครจากเรื่องรามเกียรติ์ในชุมชนบางปลา อำเภอบางพลี จังหวัดสมุทรปราการ จากการเก็บข้อมูลภาคสนามช่วง พ.ศ. 2562-2564 วิเคราะห์และตีความข้อมูลตามระเบียบวิธีวิจัยทางคติชนวิทยา ผลการศึกษาพบว่า คนในชุมชนบางปลานับถือตัวละครพระรามและพระลักษมณ์จากเรื่องรามเกียรติ์ในฐานะตัวละครศักดิ์สิทธิ์ที่เป็น “ผีอารักษ์” ของชุมชน โดยมีเจว็ดไม้ตะเคียนคู่เป็นสัญลักษณ์และมีความสำคัญในระดับสูงกว่าผีอารักษ์อื่นๆ ของชุมชน นอกจากนั้นยังพบว่ามีการนับถือตัวละครแม่สีดา แม่เบญกาย พ่อสุครีพ พ่อหนุมาน และพ่อชมพูพาน ในฐานะบริวารของเจ้าพ่อพระราม-พระลักษมณ์อีกด้วย ทุกปีคนในชุมชนจะร่วมกันจัดประเพณีแห่เจว็ดเจ้าพ่อพระราม-พระลักษมณ์ในวันที่ 15-16 เมษายน แบ่งได้เป็น 3 พิธีย่อย คือ พิธีบวงสรวง พิธีแห่เจว็ด และพิธีเจริญพระพุทธมนต์ สื่อความหมายถึงการบวงสรวงเจ้าพ่อเจ้าแม่และเชิญเจ้าพ่อเจ้าแม่ออกแห่แหนเพื่อปกปักรักษาคนในชุมชน พิธีกรรมดังกล่าวสะท้อนถึงการผสมผสานความเชื่อดั้งเดิมเรื่องการนับถือผี ความเชื่อในคติพราหมณ์และพุทธศาสนาในพื้นที่ มีบทบาททั้งในระดับบุคคล ได้แก่ เรื่องการประกอบอาชีพ การรักษาโรค การให้โชคลาภ และความเป็นสิริมงคล และในระดับชุมชนที่ช่วยปกป้องคุ้มครองคนในชุมชน เป็นที่พึ่งทางใจของคนในชุมชน ตลอดจนสร้างความสามัคคีให้แก่คนในชุมชน