The Self Transformation Ritual in Course of Life of The Lua Borluang in Hot District of Chiang Mai: A study in Folklore Approach

Main Article Content

รังสรรค์ จันต๊ะ

บทคัดย่อ

งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ เพื่อศึกษาพิธีกรรมการเปลี่ยนผ่านระหว่างช่วงชีวิต ผ่านพิธีรับขวัญลูกชายคนแรกของตระกูลฝ่ายเจ้า ของกลุ่มชาติพันธุ์ลัวะบ่อหลวง อ.ฮอด จ.เชียงใหม่ ซึ่งยังเป็นชุมชนของสังคมกสิกรรมแบบโบราณ ที่อยู่บนโครงสร้างความสัมพันธ์ทางสังคมแบบเครือญาติทางสายโลหิต ทั้งนี้โดยศึกษาผ่านแนวคิดและทฤษฎีคติชนวิทยาด้านการวิเคราะห์โครงสร้างระบบความสัมพันธ์ทางสังคม และบทบาทหน้าที่ของพิธีกรรม ผลการศึกษาพบว่า พิธีกรรมที่เกิดขึ้นภายใต้โครงสร้างความสัมพันธ์ทางชนชั้นของกลุ่มชาติพันธุ์ และสามัญสำนึกในระบบจักรวาลวิทยาแบบดั้งเดิมนั้น คือแบบแผนของการต่อสู้แข่งขันเพื่อสร้างอำนาจต่อรองของสังคมชนชั้น และการช่วงชิงอำนาจเชิงพื้นที่ทางสังคม กับพื้นที่ทางจิตวิญญาณ ระหว่างฝ่ายมเหสีในกลุ่มตระกูลของชนชั้นฝ่ายเจ้า กับฝ่ายชายาในกลุ่มตระกูลของชนชั้นสามัญชนธรรมดาของกลุ่มชาติพันธุ์ลัวะด้วยกันเองเป็นการผลิตซ้ำการสร้างความหมายในเชิงอำนาจของฝ่ายชายาจากชนชั้นผ้มู ีอำนาจต่ำกว่า ที่ต่อสู้ช่วงชิงพื้นที่ทางสังคมกับฝ่ายมเหสี ที่แสดงผ่านพิธีกรรมการรับขวัญลูกชายคนแรกของตระกูลฝ่ายเจ้า ในรูปของระบบสัญลักษณ์ อันเป็นภาพตัวแทนของระบบความสัมพันธ์ในชุมชน ที่สะท้อนผ่านอำนาจและการต่อสู้ช่วงชิงคำอธิบายถึงสถานภาพทางชนชั้นของตัวเอง โดยอาศัยการพลีกรรมสัตว์ใช้งานที่มีค่าในการเซ่นสังเวยวิญญาณบรรพบุรุษ เพื่อแลกกับการคุ้มครองปกปักรักษาชีวิตของสมาชิกใหม่ที่เป็นชายคนแรกของครอบครัวของผู้มีอำนาจ การต่อรองกับอำนาจศักดิ์สิทธิ์เหนือธรรมชาติผ่านพิธีตัดเกิด อันหมายถึงตัดระบบความสัมพันธ์เชิงอำนาจกับพ่อเกิดแม่เกิดในชาติภพก่อน ก่อนที่จะเปลี่ยนภพเปลี่ยนชาติมาเกิดในชาติใหม่นี้ รวมถึงการสร้างขวัญกำลังใจเพื่อให้หายจากการเจ็บไข้ได้ป่วย โดยการผลิตซ้ำกระบวนการต่อรอง ช่วงชิงความหมายและช่วงชิงพื้นที่ทางสังคมแห่งชนชั้น เพื่อให้เกิดดุลแห่งอำนาจทางสังคมในการอยู่ร่วมกันอย่างสันติสุขสืบไป

Article Details

บท
บทความวิจัย

References

กฤษณา เจริญวงศ์. (2531). การสำรวจชุมชนลัวะใน 5 อำเภอ: อำเภอเมือง หางดง สันป่าตอง จอมทอง และฮอด ใน เอกสารสัมมนาทางวิชาการเรื่อง ลัวะในล้านนา. เชียงใหม่: คณะวิชาการมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ วิทยาลัยครูเชียงใหม่ สหวิทยาลัยล้านนา.
ไกรศรี นิมมานเหมินท์. (2527). ลายคราม. เพื่อเฉลิมฉลองอายุครบ 6 รอบนายไกรศรี นิมมานเหมินท์
โครงการจัดตั้งพิพิธภัณฑ์อารยธรรมลุ่มน้ำโขง มหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง. (2551). บทบาทและพิธีกรรมของการทำนายที่มีผลต่อการดำรงชีวิตของกลุ่มชาติพันธุ์ลัวะ (ปลั้ง) ในหมู่บ้านห้วยน้ำขุ่น อำเภอแม่ฟ้าหลวง จังหวัดเชียงราย. เชียงราย : ชอบพิมพ์
ฉวีวรรณ ประจวบเหมาะ และคณะ. (2555). ปริศนาวงศาคณาญาติ “ลัวะ”. กรุงเทพฯ: ศูนย์มนุษยวิทยาสิรินทร
ชลธิรา สัตยาวัฒนา. (2530). ลัวะเมืองน่าน. กรุงเทพฯ: เมืองโบราณ
ไชยรัตน์ เจริญสินโอฬาร. (2555). สัญวิทยา โครงสร้างนิยม หลังโครงสร้างนิยม กับการศึกษารัฐศาสตร์. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ: วิภาษา
ทรงศักดิ์ ปรางค์วัฒนากุล และ สรัสวดี อ๋องสกุล (บรรณาธิการ). (2561,). สังคมพหุวัฒนธรรม. เชียงใหม่: วนิดาการพิมพ์
เธียรชาย อักษรดิษฐ์. (2552). พิธีกรรมฟ้อนผี : ภาพสะท้อนปรากฏการณ์ต่อรองอำนาจทางสังคม. เชียงใหม่: ธารปัญญา
ปฐม หงส์สุวรรณ. (2550). กาลครั้งหนึ่ง: ว่าด้วยตำนานกับวัฒนธรรม. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
ปฐม หงส์สุวรรณ . (2556). นานมาแล้วมีเรื่องเล่า นิทาน ตำนาน ชีวิต. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
ประคอง นิมมานเหมินท์, ยรรยง จิระนคร,ศิราพร ณ ถลาง, สุกัญญา สุจฉายา. (2560). คติชนคนไทในวัฒนธรรมข้าว. กรุงเทพฯ: สถาบันไทยศึกษา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
พิพัฒน์ กระแจะจันทร์.(2561). “ลัวะ” ในหน้าประวัติศาสตร์โบราณคดีล้านนา”. ใน ทรงศักดิ์ ปรางค์วัฒนากุล และสรัสวดี อ๋องสกุล (บรรณาธิการ). สังคมพหุวัฒนธรรม. เชียงใหม่: วนิดาการพิมพ์
ภัททิยา ยิมเรวัต. (2544). สิบสองจุไท. กรุงเทพฯ : สร้างสรรค์
มูลนิธิสารานุกรมวัฒนธรรมไทย ธนาคารไทยพาณิชย์ (2542). สารานุกรมวัฒนธรรมไทย ภาคเหนือ. กรุงเทพฯ : สยามเพรส แมเนจเมนท์
รังสรรค์ จ้นต๊ะ. (2552). บ้าน โหล่ง และเมือง: เขตความสัมพันธ์บนฐานเศรษฐกิจและวัฒนธรรมชุมชนในแอ่งเชียงใหม่–ลำพูนตอนบน. เชียงใหม่: ธารปัญญา
ศิราพร ณ ถลาง. (2548). ทฤษฎีคติชนวิทยา : วิธีวิทยาในการวิเคราะห์ตำนาน–นิทานพื้นบ้าน. กรุงเทพฯ: โครงการเผยแพร่ผลงานทางวิชาการ คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
สมัคร บุราวาส (2525). ปัญญาวิวัฒน์ ภาค 1 กำเนิดและวิวัฒนาการแห่งปัญญาของมนุษยชาติในอดีต. (พิมพ์ครั้งที่ 2). กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์แพร่พิทยา
อรรถจักร สัตยานุรักษ์. (2560). โครงการ ความเปลี่ยนแปลง “ชนบท” ในสังคมไทย: ประชาธิปไตยบนความเคลื่อนไหว (รายงานวิจัยฉบับสมบูรณ์). กรุงเทพฯ: สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย.
อานันท์ กาญจนพันธุ์. (2555). คิดอย่างมิเชล ฟูโกต์ คิดอย่างวิพากษ์ จากวาทกรรมของอัตตบุคคลถึงจุดเปลี่ยนของอัตตา. เชียงใหม่: สำนักพิมพ์มหาวิทยาลัยเชียงใหม่
Bascom, W. (1984). The Forms of Folklore: Prose Narratives. In Alan Dandes (ed.). Sacred Narrative: Readings in the Theory of Myth. London: University of California Press.
Durkheim, C. (1915). The Elementary Forms of the Tirligious Life. New York: Free Press
Dundes, A. (1980). “Texture, Text, Context”: Interpreting Folklore. Bloomington: Indiana University Press. pp. 20 – 32
Eberhardt, N. (2007). Imagining the Course of Life: Self–Transformation in a Shan Buddhist Community. Thailand: Silkworm Books
Le’vi – Strauss, C. (1963). “The Structural Study of Myth”, Structural Anthropology. New York: Basic Books.
Rugchat J. (2018). Transformation to “Entrepreneur” of Lua Highlanders: A case study of Lua Ban Na Fon in Hot District, Chiang Mai Province. (Doctoral dissertation). Chiang Mai: Chiang Mai University