โยนิโสมนสิการ : เปลี่ยนวิธีคิด เพื่อชีวิตที่มีความสุข
คำสำคัญ:
โยนิโสมนสิการ, วิธีคิด, ชีวิต, ความสุขบทคัดย่อ
โยนิโสมนสิการ เป็นมูลรากที่เป็นยอดของธรรม หมายถึง ความคิดด้วยปัญญาโดยแยบคาย เป็นการพิจารณาโดยอาศัยหลักธรรมที่ได้มีการประมวลตามหลักพุทธมีรูปแบบวิธีคิด 10 ประการ ได้แก่ 1. วิธีคิดแบบสืบสาวเหตุปัจจัย 2. วิธีคิดแบบแยกแยะส่วนประกอบ 3. วิธีคิดแบบสามัญลักษณ์ 4. วิธีคิดแบบอริยสัจ 5. วิธีคิดแบบอรรถธรรมสัมพันธ์ 6. วิธีคิดแบบเห็นคุณโทษและทางออก 7. วิธีคิดแบบรู้คุณค่าแท้-คุณค่าเทียม 8. วิธีคิดแบบเร้าคุณธรรม 9. วิธีคิดแบบอยู่กับปัจจุบัน 10. วิธีคิดแบบวิภัชชวาท ทั้งหมดนี้เป็นความคิดที่เกิดจากการมีสติและผ่านการวิเคราะห์ภายในจิตอย่างละเอียดถี่ถ้วน โยนิโสมนสิการเป็นอาหารของสติสัมปชัญญะ เป็นวิธีการที่ทำให้เกิดปัญญา หรือเป็นรุ่งอรุณของปัญญา ที่สามารถสกัดอวิชชาและตัณหาไปพร้อมกัน รวมถึง ความสามารถที่จะจัดความนึกคิดเข้าสู่แนวทางที่ถูกต้อง ไม่ยึดติด ให้มีแนวทางในการดำเนินชีวิต หลักธรรมโยนิโสมนสิการสามารถนำไปประยุกต์ใช้ในด้านต่าง ๆ ได้มากมายใช้ได้ทุกเวลาพึงใช้แทรกอยู่ในการดำเนินชีวิตประจำวัน เริ่มตั้งแต่การตั้งความคิด ทางเดินกระแสความคิด เพื่อนำไปปฏิบัติให้เกิดผลลัพธ์ที่ดีในการดำเนินชีวิตและช่วยเหลือผู้อื่นได้ เป็นหลักการที่ปรับใช้ให้เหมาะสมกับสถานการณ์ ที่เป็นแนวทางการจัดการความคิดและแก้ปัญหาได้ จนเป็นบุคคลผู้ประเสริฐ ยกระดับจิตให้เป็นผู้มีความคิดดี พูดดี และทำสิ่งดี ๆ ไม่มีอะไรร้ายเมื่อจิตใจดี โยนิโสมนสิการจึงนำสามารถเปลี่ยนชีวิตให้มีความสุขเพิ่มขึ้นได้
เอกสารอ้างอิง
ณัฐรินทร์ นิธีกีรติชานนท์. (2559). ลักษณะจิตงอกงามตามหลักพุทธจิตวิทยาของผู้ปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐาน เขตคลองสาน กรุงเทพมหานคร (ปริญญานิพนธ์ดุษฎีบัณฑิต). มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. พระนครศรีอยุธยา.
พุทธทาสภิกขุ. (2549). ปฏิจจสมุปบาทชุดลอยปทุม. กรุงเทพฯ : ธรรมทานมูลนิธิ.
“________”. (2564). ธรรมโฆษณ์ (พิมพ์ครั้งที่ 3). สุราษฎร์ธานี : ธรรมสภา.
พระครูรัตนญาณวิมล (มนตรี รตฺนญาโณ). (2560). กระบวนการสร้างแรงจูงใจในการพัฒนาตนของชาวพุทธตามหลักพุทธจิตวิทยา (ปริญญานิพนธ์ปริญญาดุษฎีบัณฑิต). มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. พระนครศรีอยุธยา.
พระธรรมปิฎก (ป.อ.ปยุตฺโต). (2543). พุทธธรรม ฉบับปรับปรุงและขยายความ (พิมพ์ครั้งที่ 9). กรุงเทพฯ : มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ.ปยุตฺโต). (2548). พุทธธรรม ฉบับปรับปรุงและขยายความ (พิมพ์ครั้งที่ 6). กรุงเทพฯ : มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
“________” . (2550). สุขภาวะองค์รวมแนวพุทธ (พิมพ์ครั้งที่ 11). กรุงเทพฯ : บริษัทสหธรรมิก จำกัด.
พระมหาสมบูรณ์ วุฑฺฒิกโร. (2564). บรรยายในการสัมมนา มองทุกข์ให้สุขได้. 14 มีนาคม 2564. มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. พระนครศรีอยุธยา.
พระมหาสุเทพ สุทธิญาโณ. (2566). อยู่ข้าง ๆ อย่างเข้าใจ. กรุงเทพฯ : บริษัทวิชกรุ๊ป จำกัด.
พระมหาหนูพัฒน์ กองบาง. (2544). การศึกษาวิเคราะห์วิธีคิดแบบโยนิโสมนสิการในพระสุตตันตปิฏก (วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต). มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์. กรุงเทพฯ.
ว.วชิรเมธี. (2556). ความสุขในกำมือ. นนทบุรี : สำนักพิมพ์ปราณ.
สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (ป.อ.ปยุตฺโต). (2563). พุทธธรรม (พิมพ์ครั้งที่54). กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์ผลิธัมม์.
สุมน อมรวิฒน์. (2530). การสอนโดยสร้างศรัทธาและโยนิโสมนสิการ (พิมพ์ครั้งที่2). กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์โอเดียนสโตร์.
พระอธิการนิรันดร กนฺตสีโล. (2564). แนวทางการใช้หลักโยนิโสมนสิการเพื่อลดปัญหาการเสพสื่อเทคโนโลยีในสังคมไทย (วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต). มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณ์ราชวิทยาลัย. พระนครศรีอยุธยา.
Brown, K. W. & Ryan, R. (2003). The Benefits of Being Present: Mindfulness and Its Role in Psychological Well-being. Journal of personally and social psychology, 84(4), 822-848.
Jack, D.E. (1984). Therapeutic Aims in Psychotherapy and Meditation: Developmental Stages in the Representation of Self. The Journal of Transpersonal Psychology, 16(1), 24-27.
Witkiewitz, K., Marlatt, A. G. & Walker, D. (2005). Mindfulness-based Relapse Prevention for Alcohol and Substance Use Disorders”, Journal of Cognitive Psychotherapy, 19(3), 211-228.
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
รูปแบบการอ้างอิง
ฉบับ
ประเภทบทความ
หมวดหมู่
สัญญาอนุญาต
ลิขสิทธิ์ (c) 2025 วารสารจิตวิทยาพุทธศาสตร์ประยุกต์เพื่อสังคม

อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.