รูปแบบการสร้างเสริมสุขภาพในพื้นที่ 5 จังหวัดชายแดนภาคใต้ ภายใต้บริบทพหุวัฒนธรรม

บทคัดย่อ

วัตถุประสงค์ เพื่อศึกษารูปแบบในการสร้างเสริมสุขภาพพื้นที่ 5 จังหวัดชายแดนภาคใต้ ภายใต้บริบทพหุวัฒนธรรม

วิธีการศึกษา พื้นที่ชายแดนใต้เป็นชนกลุ่มมลายูที่นับถือศาสนาอิสลามโดยส่วนใหญ่ ขนบธรรมเนียมวิถีชีวิตตามรูปแบบพฤติกรรมของมุสลิม ทั้งนี้ยังเป็นพื้นที่ที่มีความหลากหลายทางวัฒนธรรม อย่างไรก็ตามในยุคสากลที่โลกก้าวสู่ความเป็นโลกาภิวัตน์ ย่อมส่งผลต่อวิถีชีวิตความเป็นอยู่ของชาวมุสลิมทั้งทางตรงและทางอ้อม ประกอบกับกลุ่มชนมุสลิมมีรูปแบบการดำเนินชีวิตที่แตกต่าง จากผู้นับถือศาสนาอื่น ๆ เนื่องด้วยมีการนำเอาหลักการทางศาสนามาใช้ในการดำเนินชีวิต รวมทั้งการดูแลสุขภาวะในสังคมพหุวัฒนธรรมและพื้นที่สาธารณภัยภายใต้การเปลี่ยนแปลงของสถานการณ์โลกที่เกิดขึ้นอย่างรวดเร็ว การศึกษารูปแบบการพัฒนานโยบายสาธารณะเพื่อสุขภาพในการสร้างเสริมสุขภาพพื้นที่ 5 จังหวัดชายแดนภาคใต้ ภายใต้บริบทพหุวัฒนธรรม  มีรูปแบบการวิจัยเป็นการศึกษาวิจัยและพัฒนา Research and Development (R&D) โดยดำเนินการตามวงล้อพัฒนาคุณภาพอย่างต่อเนื่องของ Deming: PDCA โดยเริ่มจากการค้นหาและวิเคราะห์ประเด็นปัญหาที่พบ วางแผน (Plan) ดำเนินการจัดการแก้ปัญหา (Do) ในลักษณะของการมีส่วนร่วมจากผู้ที่เกี่ยวข้องและชุมชน ทำการปฏิบัติ ตามแนวทางที่ได้ร่วมกันที่ได้ร่วมกันกำหนดเป็นการดำเนินงานตามแผนที่กำหนดไว้ ร่วมวิเคราะห์สะท้อนกลับผลการประเมินเพื่อปรับปรุงการดำเนินงานเป็นขั้นตอนการตรวจสอบติดตาม (Check) และในขั้นการดำเนินการให้เหมาะสม (Act) และดำเนินงานสร้างเสริมสุขภาพที่มีความเชื่อมโยงและสอดคล้องกับกฎบัตรออตตาวา ประยุกต์ใช้เทคนิคการวิจัยแบบผสมผสาน (Multi methodological Method) ประกอบด้วย การวิจัยเอกสาร (Documentary Research) การประยุกต์ใช้การวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม (Participatory Action Research) และการสังเคราะห์ (Synthesis) เพื่อพัฒนารูปแบบการขับเคลื่อนนโยบายสาธารณะเพื่อสุขภาพในการสร้างเสริมสุขภาพพื้นที่ 5 จังหวัดชายแดนภาคใต้ ภายใต้บริบทพหุวัฒนธรรม ในการสร้างนโยบายสาธารณะที่เอื้อต่อการมีสุขภาพที่ดี 

ผลการวิจัย มีส่วนข้อมูลค้นพบ 2 ส่วน คือที่ 1. ข้อมูลปัญหาและความต้องการ การรับบริการสุขภาพและการส่งเสริมสุขภาพในบริบทของ 5 จังหวัดชายแดนภาคใต้ และแนวทางการจัดการระบบสุขภาพภาคประชาชนทุกกลุ่ม พบว่า หลักความเชื่อ ความศรัทธาของชุมชนโดยเฉพาะประชาชนที่นักถือศาสนาอิสลามมีการปฏิบัติตามหลักศาสนา และส่งผลต่อสิ่งที่ยึดเหนี่ยวจิตใจ รวมทั้งการมีส่วนร่วมของชุมชนในการแก้ปัญหาสุขภาพ มีการคำนึงถึงผู้ใช้บริการเป็นศูนย์กลางบนพื้นฐานของความแตกต่างด้านพหุวัฒนธรรม เน้นการจัดบริการสุขภาพที่มีความสอดคล้องกับวิถีชีวิต และหลักความเชื่อด้านศาสนา ที่ตนนับถือ ซึ่งมีการดำเนินงานโดยจัดกิจกรรมและระบบบริการทางสุขภาพ  2. รูปแบบการการสร้างนโยบายสาธารณะเพื่อสุขภาพในการสร้างเสริมสุขภาพพื้นที่ 5 จังหวัดชายแดนภาคใต้ ภายใต้บริบทพหุวัฒนธรรม พบว่าการจัดบริการสุขภาพในสถานบริการมีการเอื้ออำนวยความสะดวกให้แก่ผู้บริการทุกกลุ่มรวมถึงการให้คำปรึกษาในสถานบริการด้านสุขภาพตามบริบทพื้นที่โดยมีนักการศาสนามาเกี่ยวโยงกับการจัดบริการสุขภาพในชุมชน

การนำผลวิจัยไปใช้  สามารถนำเสนอรูปแบบการพัฒนานโยบายสาธารณะเพื่อสุขภาพในการสร้างเสริมสุขภาพพื้นที่ 5 จังหวัดชายแดนภาคใต้ ภายใต้บริบทพหุวัฒนธรรม