พื้นที่ชีวิต (Living space): สถานการณ์ปัญหาคุณภาพชีวิตของผู้หญิงมุสลิม จากพฤติกรรมการดื่มสุราของสมาชิกครอบครัวในจังหวัดสตูล

บทคัดย่อ

จุดประสงค์ การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาพื้นที่ชีวิต ประเด็นสถานการณ์ปัญหาคุณภาพชีวิตของผู้หญิงมุสลิมจากพฤติกรรมการดื่มสุราของสมาชิกในครอบครัว

วิธีการศึกษา การศึกษานี้เป็นงานวิจัยเชิงคุณภาพแบบ The Phenomenon of multiple realities โดยใช้วิธี Narrative Approach ในการเล่าเรื่อง เพื่อสะท้อนภาพพื้นที่ชีวิตผ่านปฏิบัติการชีวิตประจำวันของหญิงมุสลิมที่ต้องเผชิญสถานการณ์ปัญหาผลกระทบของสุรามือสอง โดยเก็บข้อมูลจากผู้หญิงที่มีคนในครอบครัวดื่มสุรา จำนวน 9 คน เก็บข้อมูลด้วยการสัมภาษณ์เชิงลึกและการสนทนากลุ่ม ใช้วิธีการวิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้เทคนิควิเคราะห์เนื้อหา (Content analysis) ตามแนวทางวิจัยเชิงคุณภาพตามวัตถุประสงค์การวิจัย และการตรวจสอบความน่าเชื่อถือของข้อมูล (Quality of data) ด้วยวิธีการตรวจสอบสามเส้า (Methodological Triangulation) ได้แก่ ด้านข้อมูล(data triangulation) คือ การพิสูจน์ว่าข้อมูลที่ผู้วิจัยได้มานั้นถูกต้องหรือไม่ วิธีการตรวจสอบ คือการตรวจสอบแหล่งของข้อมูล ได้แก่ เวลา หมายถึง  ถ้าข้อมูลต่างเวลากันจะเหมือนกันหรือไม่ เช่น ถ้าผู้วิจัยเคยเก็บข้อมูลในช่วงเช้า ข้อมูลที่เก็บในช่วงกลางวันหรือกลางคืนจะเหมือนหรือต่างกันหรือไม่ สถานที่ หมายถึง  ถ้าข้อมูลต่างสถานที่กันจะเหมือนกันหรือไม่ เช่น หากเก็บข้อมูลที่บ้านของผู้ให้ข้อมูล กับในสถานที่อื่น เช่น สำนักงานของผู้วิจัย หรือห้องประชุม ข้อมูลที่ได้ต่าง หรือเหมือนกันหรือไม่ และแหล่งบุคคล หมายถึง การเปลี่ยนบุคคลผู้ให้ข้อมูล ในประเด็นเดียวกัน ข้อมูลจะเหมือนเดิมหรือไม่ เช่น เคยสัมภาษณ์ผู้หญิงที่มีคนในครอบครัวดื่มสุรา กับการสัมภาษณ์คนอื่นในครอบครัวของผู้หญิง ผู้นำชุมชน หรือผู้นำศาสนา ข้อมูลที่ได้จากต่างบุคคลเหมือนกันหรือไม่ ด้านวิธีรวบรวมข้อมูล (Methodological Triangulation) เป็นการใช้วิธีการรวบรวมข้อมูลที่หลากหลายเพื่อรวบรวมข้อมูลในเรื่องเดียวกัน โดยใช้วิธีเก็บรวบรวมข้อมูลที่แตกต่างกัน เช่น ใช้วิธีการรวบรวมข้อมูลด้วยการสัมภาษณ์เจาะลึก กับการสนทนากลุ่มหรือการสังเกต ข้อมูลที่ได้จะเหมือนหรือต่างกันหรือไม่ และด้านผู้ศึกษาวิจัย (Investigator Triangulation) เป็นการตรวจสอบโดยการใช้ผู้เก็บข้อมูลคนละบุคคลกัน เช่น การเก็บข้อมูลโดยหัวหน้าโครงการวิจัย นักวิจัยร่วม หรือผู้ช่วยวิจัย และตรวจสอบว่าข้อมูลที่ได้ เหมือนหรือต่างกันหรือไม่

ผลการศึกษา พบว่า ผู้หญิงมุสลิมเผชิญสถานการณ์ปัญหาคุณภาพชีวิตทั้ง 4 ด้าน ได้แก่ 1) ด้านร่างกาย ผู้หญิงโดนทำร้ายร่างกายอย่างรุนแรงเป็นประจำ รวมทั้งโดนคุกคามโดยผู้ดื่มสุรา 2) ด้านจิตใจ ผู้หญิงมีปัญหาคุณภาพชีวิตด้านจิตใจทั้งจากการกระทำของผู้ดื่มสุราและความทุกข์ใจที่มีความห่วงใยต่อผู้ดื่มสุรา 3) ด้านความสัมพันธ์ทางสังคม ผู้หญิงรู้สึกว่านอกจากสังคมไม่สามารถปกป้องเธอแล้ว สังคมยังทำให้เธอรู้สึกวิตกกังวล หวาดกลัว จึงปลีกตัวไม่อยากมีส่วนร่วมกิจกรรมใด ๆ ในสังคม 4) ด้านสิ่งแวดล้อม ผู้หญิงขาดความปลอดภัย ไร้อิสระในการร่วมกิจกรรมกับผู้คนรอบข้าง อาศัยอยู่ท่ามกลางมลพิษ ทั้งทางเสียง กลิ่น และอื่น ๆ

การนำผลวิจัยไปใช้ บทความวิจัยนี้มุ่งเปิดพื้นที่ให้ผู้หญิงมุสลิมที่เป็นกลุ่มเปราะบาง เป็นคนตัวเล็กในสังคม ได้ส่งเสียงเพรียกให้คนภายนอกรับรู้สถานการณ์ปัญหาในพื้นที่ชีวิตที่ผู้หญิงต้องเผชิญในปฏิบัติการชีวิตประจำวัน หน่วยงานที่เกี่ยวข้องกับสถานการณ์ปัญหาในพื้นที่ชีวิตของผู้หญิงเหล่านี้ ได้แก่ หน่วยงานในชุมชน สามารถนำข้อมูลวิจัยไปใช้ในการพัฒนาระบบในการดูแลช่วยเหลือผู้หญิงที่มีคนในครอบครัวดื่มสุรา โรงพยาบาล/หน่วยงานสาธารณะสุข ควรสามารถนำข้อมูลวิจัยไปใช้ในการเปิดช่องทางในการให้คำปรึกษาและพัฒนาระบบให้สอดคล้องกับสถานการณ์ปัญหาในพื้นที่ชีวิตของผู้หญิง และอิสลามประจำจังหวัด/องค์กรด้านศาสนา ควรนำข้อมูลจากงานวิจัยเพื่อนำไปใช้ประสานความร่วมมือหรือส่งต่อที่เป็นระบบระหว่างองค์กรด้านศาสนาและหน่วยงานที่มีบุคคลากรที่เชี่ยวชาญ รวมทั้งควรจัดให้มีเจ้าหน้าที่ที่เป็นผู้หญิงในหน่วยงานซึ่งร่วมทำหน้าที่ในการรับฟัง ดูแลกลุ่มเปราะบางที่ประสบปัญหาเนื่องจากการดื่มสุราของบุคคลใน โดยหน่วยงาน/องค์กรที่ปฏิบัติงานด้านการดูแลกลุ่มเปราะบางควรมีกลไกและกระบวนการทำงานที่เป็นระบบ

คำสำคัญ : สุรามือสอง, พื้นที่ชีวิต, สุรา, ผู้หญิงมุสลิม, คุณภาพชีวิต