อัตลักษณ์ทางศาสนา: รูปแบบการสื่อความหมายเพื่อสร้างสันติภาพ ของประชาคมอาเซียน

บทคัดย่อ

การศึกษาวิจัย “อัตลักษณ์ทางศาสนา : รูปแบบการสื่อความหมายเพื่อสร้างสันติภาพของประชาคมอาเซียน” ซึ่งมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาแนวคิด วิถีปฏิบัติ อัตลักษณ์ทางศาสนา มุ่งทำความเข้าใจกระบวนการสื่อความหมายทางศาสนา นำไปสู่การวิเคราะห์เพื่อสร้างความเข้าใจอัตลักษณ์ ความขัดแย้ง สิทธิมนุษยชน และการสื่อความหมายทางศาสนาเชิงสันติของประชาคมอาเซียน วิธีดำเนินการวิจัยเป็นการวิจัยแบบผสานวิธี ทั้งในเชิงเอกสาร และการวิจัยเชิงคุณภาพ เชื่อมโยงความรู้เกี่ยวกับแนวคิดและหลักการอยู่ร่วมกันของประชาคมอาเซียนตามแนวศาสนา พุทธ คริสต์ อิสลาม และฮินดู ศึกษานโยบายและกลไกการส่งเสริมการอยู่ร่วมกันของประชาคมอาเซียนตามแนวศาสนา และภูมิปัญญาท้องถิ่นขององค์กรภาครัฐ องค์กรศาสนา ผู้นำศาสนา และประชาชนทั่วไป โดยการสัมภาษณ์แบบเจาะลึก ทำการสุ่มตัวอย่างแบบเจาะจง กับกลุ่มผู้ให้ข้อมูลคือ ผู้นำทางศาสนา ผู้ทรงคุณวุฒิ จำนวน 30 รูป/คน จาก 5 ประเทศ เพื่อหาลักษณะร่วม และข้อสรุปร่วม และการสนทนากลุ่มย่อย แนวทางการพัฒนารูปแบบและกระบวนการสื่อความหมายทางศาสนาและการสร้างวาทกรรมเพื่อสร้างความเข้าใจเชิงสันติของประชาคมอาเซียน

          ผลการศึกษาพบว่า

          การสื่อความหมายอัตลักษณ์ทางศาสนาของบุคคลหรือกลุ่มนั้นมีลักษณะเป็นพลวัต มีโครงสร้างทางชนชั้นทางสังคมและอุดมการณ์ แต่ทั้งนี้ย่อมต้องอาศัย“การสื่อสาร”ผ่านภาษา ระบบสัญลักษณ์ ช่องทางการสื่อสารเป็นตัวขับเคลื่อน เพื่อจัดรูปแบบความสัมพันธ์ทางสังคมให้เป็นไปตามโครงสร้างศาสนานั้น ๆ อัตลักษณ์ในพื้นที่การสื่อสารและพื้นที่สาธารณะนั้นมีความซับซ้อนเนื่องจากมีความเกี่ยวโยงกับความสัมพันธ์ระหว่างกลุ่มการนับถือทางศาสนา ดังนั้นเพื่อหลีกเลี่ยงความขัดแย้งเชิงอัตลักษณ์ทั้งในลักษณะความขัดแย้งภายในตัวของปัจเจกบุคคลเองและความขัดแย้งระหว่างบุคคลที่มีอัตลักษณ์ทางศาสนาที่แตกต่างกัน จำเป็นอย่างยิ่งที่สังคมแบบพหุวัฒนธรรมนั้นจะต้องมีพื้นที่ร่วม (collective space) ที่ยอมรับในความแตกต่างของอัตลักษณ์ทางศาสนาในบริบทของสังคม และต้องเป็นพื้นที่กลางที่เปิดโอกาสให้อัตลักษณ์ที่แตกต่างนั้นสามารถแลกเปลี่ยนแบ่งปันซึ่งกันและกันได้อย่างเท่าเทียม