วิเคราะห์หลักการสอนอานาปานสติตามแนวปฏิบัติ ของพระธรรมโกศาจารย์ (พุทธทาสภิกขุ)

บทคัดย่อ

การศึกษาวิจัยเรื่อง วิเคราะห์หลักการสอนตามแนวปฏิบัติของพระธรรมโกศาจารย์(พุทธทาสภิกขุ) มีวัตถุประสงค์ดังนี้ 1) เพื่อศึกษาพุทธวิธีการสอนอานาปานสติที่ปรากฏอยู่ในคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาท 2) เพื่อศึกษาหลักการสอนอานาปานสติตามแนวปฏิบัติของพระธรรมโกศาจารย์ (พุทธทาสภิกขุ) และ 3) เพื่อศึกษาวิเคราะห์หลักการสอนอานาปานสติตามแนวปฏิบัติของพระธรรมโกศาจารย์ (พุทธทาสภิกขุ) ดำเนินการศึกษาโดยวิธีการวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative Research) เน้นการวิเคราะห์เอกสาร (Documentary Research) นำเสนอข้อมูลแบบเชิงพรรณนา มีรูปประกอบ

          ผลการวิจัยพบว่า

         1. พระพุทธเจ้าได้ทรงสอนการเจริญอานาปานสติ 2 แบบ คือ อย่างสั้น และแบบแผนที่มีการเตรียมความพร้อมเฉพาะหน้าและมีวัตถุ 16 เป็นอารมณ์เป็นหลัก ส่วนพระสารีบุตรได้ขยายความอย่างกว้างขว้าง และแสดงว่าอานาปานสติแต่ล่ะอารมณ์ย่อมทำให้ถึงความหลุดพ้นได้เช่นกัน ขณะที่ในอรรถกถาและในคัมภีร์วิสุทธิมรรคมีเนื้อความเหมือนกัน และนำคำอธิบายของพระสารีบุตรมาประกอบ และอานาปานสติมีประโยชน์มีการให้ความสุขและความสงบ เป็นต้น

           2.“อานาปานสติ” ของพระธรรมโกศาจารย์ (พุทธทาสภิกขุ) คือ การระลึกหรือกระทำสิ่งหนึ่ง ทุกลมหายใจเข้าออก ท่านได้ศึกษากรรมฐานในมหาสติปัฏฐานสูตรก่อน ต่อมาเห็นว่า
อานาปานสติเป็นกรรมฐานที่ละเอียดอ่อน มีประโยชน์มาก จึงใช้อานาปานสติสูตรเป็นหลักในการสอน แล้วขยาย อธิบาย ทำให้เข้าใจง่าย และใช้สำนวนเหมาะแก่การปฏิบัติ และได้ประยุกต์เข้ากับธรรมอื่น ๆ ให้นำไปปฏิบัติง่าย พร้อมทั้งนำเสนอการประยุกต์ใช้ให้เกิดประโยชน์ในทางคุณธรรม จิตใจ ร่างกาย จนถึงสังคมในวงกว้าง

          3. หลักการสอนอานาปานสติตามแนวปฏิบัติของพระธรรมโกศาจารย์ (พุทธทาสภิกขุ) มีความเหมือนกับพุทธวิธีการสอนอานาปานสติ คือ ใจความของอานาปานสติมีวัตถุ 16 เป็นอารมณ์ และคำอธิบายซึ่งส่วนใหญ่ท่านนำมาจากคัมภีร์วิสุทธิมรรค ส่วนความแตกต่าง คือ คำอธิบายที่มาจากหลักพระพุทธศาสนาในแห่งอื่น ๆ การวิเคราะห์และประสบการณ์ และการประยุกต์ใช้ในสังคมปัจจุบัน โดยใช้สำนวนให้ง่ายต่อความเข้าใจและนำไปปฏิบัติ และคุณค่าคำสอนของท่านมี 9 ด้าน ได้แก่ ด้านระบบการพัฒนาจิตใจ เป็นต้น