ประวัติศาสตร์การตั้งถิ่นฐานของชุมชนลุ่มแม่น้ำตาปี

บทคัดย่อ

การศึกษาวิจัยเรื่อง “ประวัติศาสตร์การตั้งถิ่นฐานของชุมชนลุ่มแม่น้ำตาปี” มีวัตถุประสงค์ ดังนี้ 1) เพื่อศึกษาความเป็นมาและลักษณะของชุมชนลุ่มแม่น้ำตาปีจังหวัดสุราษฎร์ธานี 2) เพื่อศึกษาปัจจัยการตั้งถิ่นฐานของชุมชนลุ่มแม่น้ำตาปีจังหวัดสุราษฎร์ธานี 3) เพื่อวิเคราะห์และประเมินคุณค่าการตั้งถิ่นฐานของชุมชนตามหลักภูมิศาสตร์และวัฒนธรรมลุ่มแม่น้ำตาปีจังหวัดสุราษฎร์ธานี 4) สร้างองค์ความรู้ใหม่การตั้งถิ่นฐานของชุมชนลุ่มน้ำตาปีจังหวัดสุราษฎร์ธานี เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพแบบสัมภาษณ์ โดยการศึกษาแนวคิดทฤษฎีและเอกสารงานวิจัยที่เกี่ยวข้องกับประวัติศาสตร์การตั้งถิ่นฐานของชุมชนลุ่มแม่น้ำตาปี ขอบเขตกลุ่มเป้าหมายผู้ให้สัมภาษณ์เชิงลึกคัดเลือกตัวแทนจาก 4 กลุ่ม ประกอบด้วย กลุ่มปราชญ์วิถีชีวิตภูมิปัญญาชาวบ้าน กลุ่มนักวิชาการสังคมวิทยาและพัฒนาชุมชน กลุ่มนักวิชาการด้านวัฒนธรรม และกลุ่มนักประวัติศาสตร์ ลงพื้นที่เก็บข้อมูลภาคสนามในพื้นที่ชุมชนเป้าหมาย ซึ่งตั้งอยู่รอบอ่าวบ้านดอน นำมาวิเคราะห์สังเคราะห์และตีความ แล้วนำเสนอในรูปแบบของการพรรณนาวิเคราะห์

ผลการวิจัย พบว่า 1) ความเป็นมาและลักษณะของชุมชนลุ่มแม่น้ำตาปีจังหวัดสุราษฎร์ธานี ชุมชนลุ่มแม่น้ำตาปีเป็นพื้นที่ราบลุ่มปากแม่น้ำที่อุดมสมบูรณ์เหมาะแก่การเกษตรเพาะปลูกเลี้ยงสัตว์และการประมง แล้วยังเต็มไปด้วยศิลปะและวัฒนธรรมโบราณตามแบบอินเดียซึ่งแสดงหลักฐานให้เห็นแพร่หลายอยู่ในพื้นที่อำเภอไชยา อำเภอท่าฉาง อำเภอพุนพิน อำเภอคีรีรัฐนิคม อำเภอเมืองฯ และอำเภอกาญจนดิษฐ์ ของชุมชนลุ่มแม่น้ำตาปีจังหวัดสุราษฎร์ธานี 2) ปัจจัยการตั้งถิ่นฐานของชุมชนลุ่มแม่น้ำตาปีจังหวัดสุราษฎร์ธานี ซึ่งประกอบด้วย (1) ปัจจัยด้านภูมิศาสตร์มีลักษณะเป็นอ่าวเหมาะสำหรับนักเดินเรือใช้เป็นเป็นที่หลบภัยมรสุม ในคราวเดินทางมาทำการค้าขาย ยังเป็นที่หลบภัยของชาวประมง (2) ปัจจัยด้านคมนาคมขนส่ง ลดระยะเวลาการเดินทางจากตะโกลา (ตะกั่วป่า พังงา) มายังอ่าวบ้านดอนออกสู่อ่าวไทย (3) ปัจจัยด้านอาชีพ เหมาะแก่การเกษตรเพาะปลูกเลี้ยงและประมง (4) ปัจจัยด้านสังคมศาสนาและวัฒนธรรม เป็นที่รวมของชนเผ่าดั้งเดิมชาวอินเดียและชาวจีนที่มาหยุดพักและทำการแลกเปลี่ยนสินค้าพร้อมทั้งนำศิลปประเพณีวัฒนธรรมและความเชื่อของตนมาด้วย 3) วิเคราะห์และประเมินคุณค่าการตั้งถิ่นฐานของชุมชนตามหลักภูมิศาสตร์และวัฒนธรรมลุ่มแม่น้ำตาปีจังหวัดสุราษฎร์ธานี พบว่า (1) คุณค่าความเป็นแหล่งพื้นที่เหมาะสมต่อการประกอบอาชีพเกษตรและประมง (2) คุณค่าความเป็นแหล่งรวมศิลปศาสนาประเพณีและวัฒนธรรม มีไทย อินเดีย จีน และอิสลาม เป็นต้น (3) คุณค่าความเป็นชัยภูมิแห่งการค้าพาณิชย์ระหว่างไทยอินเดียและจีน (4) คุณค่าความแหล่งรวมจิตใจของชุมชนหลุ่มแม่น้ำตาปีตามความเชื่อของผู้นับถือแต่ละศาสนา 4) สร้างองค์ความรู้ใหม่การตั้งถิ่นฐานของชุมชนลุ่มน้ำตาปีจังหวัดสุราษฎร์ธานี พบว่า องค์ความรู้เกิดจาก 3 ด้าน ได้แก่ (1) องค์ความรู้เกี่ยวกับประวัติศาสตร์การตั้งถิ่นฐาน 2) องค์ความรู้เกี่ยวกับความเชื่อมโยงสัมพันธ์ของชุมชนลุ่มน้ำกับชุมชนพื้นที่อื่น (3) องค์ความรู้เกี่ยวกับความรู้เรื่องการเดินทางข้ามคาบสมุทร (4) ความรู้เรื่องอารยะธรรมศรีวิชัยในชุมชน