ความเป็นไทยกับบทบาทการเป็นทุนทางวัฒนธรรมและทุนทางสังคมในการท่องเที่ยวไทย

บทคัดย่อ

บทความนี้มุ่งนำเสนอ “ความเป็นไทย” ที่การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทยนำเสนอเพื่อส่งเสริมการท่องเที่ยวในฐานะบทบาทการเป็นทุนทางวัฒนธรรมผ่านการเป็นสินค้าและบริการ โดยมีทุนทางสังคมทำหน้าที่สนับสนุน เป็นบทความเชิงวิชาการที่มุ่งศึกษาข้อมูลทั้งปฐมภูมิและทุติยภูมิ โดยการศึกษาถึงที่มาและความหมายของความเป็นไทย วิเคราะห์นโยบายส่งเสริมการท่องเที่ยว “ปีท่องเที่ยววิถีไทย” และวิเคราะห์ความสัมพันธ์ระหว่างการนำทุนทางวัฒนธรรมและทุนทางสังคมมาสร้างให้เป็น “ความเป็นไทย” จนกลายเป็นสินค้าเพื่อส่งเสริมการท่องเที่ยวไทย        

ผลการศึกษาพบว่า การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทยได้พยายามนำองค์ประกอบบางส่วนของทุนทางวัฒนธรรมที่มีอยู่ในสังคมมาสร้าง “ความเป็นไทย” ผ่านกระบวนการเชิดชูคุณค่าเดิม ด้วยการดึงเสน่ห์และเอกลักษณ์ของสิ่งต่าง ๆ มาตีความและออกแบบให้สอดคล้องกับพฤติกรรมและตอบสนองความต้องการของผู้บริโภค จนกลายเป็นคุณค่าใหม่ที่พร้อมให้นักท่องเที่ยวเลือกบริโภค สิ่งเหล่านี้ถูกนำเสนอผ่านแง่มุมทางประวัติศาสตร์ ความเชื่อ วิถีชีวิต หรือวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี จนทำให้กลายเป็น “ภาพแทนความเป็นไทย” ที่ได้รับการยอมรับในสังคม โดยมีทุนทางสังคม อันได้แก่พลังแห่งการปฏิสัมพันธ์ของคนในชุมชน ทำหน้าที่ส่งเสริมทุนทางวัฒนธรรมให้โดดเด่น และเป็นที่รู้จักในวงกว้างมากขึ้น แต่หากทุนทางสังคมไม่มีปฏิสัมพันธ์เป็นหนึ่งเดียวกัน ผลสัมฤทธิ์จากการจัดกิจกรรมท่องเที่ยว เช่น ความสุข หรือเงินตราก็อาจไม่เป็นไปตามที่ต้องการ ด้วยเหตุนี้ความท้าทายของการท่องเที่ยวแห่งประเทศไทยในการสร้างกิจกรรมการท่องเที่ยวที่อิงความหมายความเป็นไทย จึงอยู่ที่การทำความเข้าใจว่าจะดึงเสน่ห์จากทุนทางวัฒนธรรมใด มาใช้อย่างไรให้ลงตัวจนกลายเป็นคุณค่าใหม่ที่สอดคล้องกับคุณค่าเดิม และสะท้อนเอกลักษณ์ของสินค้าหรือบริการนั้น ๆ อย่างแท้จริง บนฐานคิดที่ว่าความรู้สึกที่เกิดขึ้นหลังจากท่องเที่ยววิถีไทยไม่ได้มีเพียงความสำราญใจหรือความผ่อนคลายเท่านั้น แต่ยังแฝงความหมายและมีผลเชิงคุณค่าที่เกี่ยวโยงกับความรู้สึกนึกคิดของคนไทยด้วย