“เรียเจียเวาะ” วิถีการอยู่ร่วมกันเพื่อสร้างความมั่นคงทางอาหาร: กรณีศึกษา บ้านทิพุเย ตำบลชะแล อำเภอทองผาภูมิ จังหวัดกาญจนบุรี
คำสำคัญ:
ความมั่นคงทางอาหาร, เรียเจียเวาะ, วิถีการอยู่ร่วมกันบทคัดย่อ
งานวิจัยนี้เป็นการศึกษาเชิงพื้นที่มีวัตถุประสงค์เพื่อสังเคราะห์วิถีชีวิตของกลุ่มชาติพันธุ์กะเหรี่ยงโผล่วบ้านทิพุเย ตำบลชะแล อำเภทองผาภูมิ จังหวัดกาญจนบุรี เพื่อทราบถึงสถานการณ์ความมั่นคงทางอาหารของชุมชนตามหลักคิดเรียเจียเวาะในบริบทสังคมปัจจุบันใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพ ประยุกต์วิธีทางมานุษยวิทยา เก็บข้อมูลโดยการค้นคว้าจากเอกสาร ข้อมูลจากภาคสนาม ใช้วิธีสัมภาษณ์แบบเจาะลึก การสังเกตแบบมีส่วนร่วมและไม่มีส่วนร่วม ในพื้นที่ "ส่วนตัว" และพื้นที่ "สาธารณะ" ผู้วิจัยวิเคราะห์ข้อมูลที่ได้จากการเก็บข้อมูล โดยมีการตรวจสอบข้อมูลทุกขั้นตอน
ผลการวิจัยพบว่า “เรียเจียเวาะ” เป็นเรื่องเกี่ยวกับสัจธรรม หลักคำสอนทางศาสนาเข้ามาทำให้เกิดความพอดี เพื่อใช้กำหนดกฎระเบียบการอยู่ร่วมกันในชุมชนสร้างความเสมอภาคในการดูแลพื้นที่ทำมาหากินให้เหมาะสมสอดคล้องกับสถานการณ์ปัจจุบัน และเหมาะสมกับการเป็นชุมชนที่อยู่ในเขตหวงห้ามของรัฐ (อุทยานแห่งชาติเขาแหลม) สืบสานภูมิปัญญาให้คงอยู่และเป็นแนวทางให้กับชนรุ่นหลังได้เรียนรู้นำภูมิปัญญามาไปปรับใช้ในการดูแลรักษาพื้นที่ทำกินให้เรียบง่ายอยู่กับธรรมชาติอย่างสงบ หลักเรียเจียเวาะมีข้อห้ามข้อควรระวังในการใช้ทรัพยากร ได้แก่ ห้ามกั้นห้วยเพื่อจับปลาในชุมชน ห้ามผิดลูกผิดเมีย เคร่งครัดในหลักคำสอนทางพระพุทธศาสนาที่เริ่มต้นด้วยคำว่า “สัจจะ” นำมาสู่การดำรงชีวิตที่สำคัญ คือ การผลิตข้าวไร่ เคารพต่อพระแม่ธรณี ป่า น้ำ และอื่น ๆ เป็นวัฒนธรรมที่สอดคล้องกับแนวทางเกษตรกรรมยั่งยืนที่ชุมชนสืบทอดเพื่อสร้างความยืดหยุ่นให้สามารถปรับตัวเข้ากับสถานการณ์ที่เปลี่ยนแปลงของยุคสมัยโดยไม่สูญเสียเอกลักษณ์ของตนเองและสร้างความมั่นคงทางอาหารให้กับชุมชนสืบไป
เอกสารอ้างอิง
งามพิศ สัตย์สงวน. (2551). การวิจัยเชิงคุณภาพทางมานุษยวิทยา. ตำราในโครงการตำราพื้นฐานคณะรัฐศาสตร์. กรุงเทพฯ : จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
จันทร์บูรณ์ สุทธิ. (2527). ระบบปลูกพืชบนพื้นที่สูง. ข่าวสารสถาบันวิจัยชาวเขา. 8(2), 42-54.
นพรัตน์ ไชยชนะ และจักษุมาลย์ วงษ์ท้าว. (2561). ความมั่นคงทางอาหารในมิติวัฒนธรรมของกลุ่มชาติพันธุ์กะเหรี่ยงโปร์บ้านทิพุเย ตำบลชะแล อำเภอทองผาภูมิ จังหวัดกาญจนบุรี. วารสารสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ์, 3 (1) , 43-71.
นพรัตน์ ไชยชนะ และพลวัต วุฒิประจักษ์. (2561). การพิทักษ์อาหารของกลุ่มชาติพันธุ์กะเหรี่ยงโปร์ บ้านบ้องตี้ล่าง ตำบลบ้องตี้ อำเภอไทรโยค จังหวัดกาญจนบุรี. ใน การประชุมวิชาการระดับชาติมหาวิทยาลัยพะเยา ครั้งที่ 7. มหาวิทยาลัยพะเยา, พะเยา.
นพรัตน์ ไชยชนะ และพลวัต วุฒิประจักษ์. (2561). วิถีชีวิตและการสืบสานวัฒนธรรมการกินกะเหรี่ยงโปบ้านบ้องตี้ล่าง ตำบลบ้องตี้ อำเภอไทรโยค จังหวัดกาญจนบุรี. ใน การประชุมวิชาการสังคมศาสตร์วิชาการระดับชาติครั้งที่ 14. สำนักวิชาศิลปศาสตร์. มหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงราย, เชียงราย.
นพรัตน์ ไชยชนะ และวีระวัฒน์ อุดมทรัพย์. (2559). "ลือกาเวาะ" วิถีทำมาหากินกะเหรี่ยงโปร์บ้านไร่ป้า ตำบลห้วยเขย่ง อำเภอทองผาภูมิ จังหวัดกาญจนบุรี. วารสารคณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยทักษิณ, 11 (2), 119 - 132.
นพรัตน์ ไชยชนะ. (2559). “ถ่งเมียเวาะ” พิธีกรรม ความเชื่อกะเหรี่ยงโปร์บ้านไร่ป้า ตำบลห้วยเขย่ง อำเภอทองผาภูมิ จังหวัดกาญจนบุรี. การการประชุมวิชาการระดับชาติลุ่มน้ำทะเลสาบสงขลา ครั้งที่ 4 และพัทลุงศึกษา - ภูมิปัญญาชุมชน – ลุ่มน้ำทะเลสาบสงขลา ครั้งที่ 2. วิทยาภูมิปัญญาชุมชน. มหาวิทยาลัยทักษิณ, พัทลุง.
ปิ่นแก้ว เหลืองอร่ามศรี. (2539). ภูมิปัญญานิเวศวิทยาชนพื้นเมือง : ศึกษากรณีชุมชนกะเหรี่ยง ในป่าทุ่งใหญ่นเรศวร. กรุงเทพฯ : โครงการฟื้นฟูชีวิตและธรรมชาติ.
ปิยนาถ อิ่มดี. (2547). ความมั่นคงทางอาหารของชุมชนชนบท : ศึกษาเฉพาะกรณีบ้านป่าคา หมู่ที่ 2 ตำบลสวก อำเภอน่าน จังหวัดน่าน. วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต. มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, กรุงเทพมหานคร.
พรทิพย์ ติกานันท์. (2557). การนำรูปแบบการเรียนรู้ของชุมชนเพื่อสร้างเสริมความมั่นคงทางอาหาร. ปริญญาครุศาสตรดุษฏีบัณฑิต (ค.ด.). สาขาวิชาการพัฒนศึกษา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, กรุงเทพฯ.
วัลย์ลิกา สรรเสริญชูโชติ. (2545). การศึกษาการเปลี่ยนแปลงในวิถีการผลิต และระบบความสัมพันธ์ทางสังคมในมิติชายหญิงของชุมชนกะเหรี่ยง: ศึกษาเฉพาะกรณีบ้านทิพุเย หมู่ที่ 3 ตำบลชะแล อำเภอทองผาภูมิ จังหวัดกาญจนบุรี. วิทยานิพนธ์พัฒนาชุมชนมหาบัณฑิต. มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, กรุงเทพฯ.
วีระวัฒน์ อุดมทรัพย์ และตรีสุคนธ์ เจริญชัยชาญกิจ. (2560). บริบทชุมชนบ้านทิพุเย. รวมเล่มงานวิจัยชุมชนกะเหรี่ยงบ้านทิพุเย อำเภอทองผาภูมิ จังหวัดกาญจนบุรี. กาญจนา เชียงทอง บรรณาธิการ. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์กรุงเทพฯ.
สมเกียรติ จำลอง และ จันทบูรณ์ สุทธิ. (2539). รายงานการศึกษาการใช้ประโยชน์ที่ดินแบบถาวรของชุมชนชาวเขาที่ปลูกฝิ่น. เชียงใหม่ : ศูนย์วิจัยชาวเขา.
สุรชัย รักษาชาติ. (2545). ความมั่นคงทางอาหารในระดับครัวเรือนของคนชายขอบ รูปแบบการ บริโภคและแหล่งที่มาของอาหารของครัวเรือนกะเหรี่ยงภาคตะวันตกประเทศไทย. วิทยานิพนธ์ปริญญาวิทยาศาสตรมหาบัณฑิต (วท.ม.).มหาวิทยาลัยมหิดล, นครปฐม.
สุรวัฒชัย ไทรสังขชวลิต และคณะ. (2552). การศึกษาและการฟื้นฟูภูมิปัญญา “ลือกาเวาะ” เพื่ออนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติของคนกะเหรี่ยงบ้านสะเนพ่อง ตำบลไล่โว่ อำเภอสังขละบุรี จังหวัดกาญจนบุรี. กรุงเทพฯ : สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย.
โสฬส ศิริไสย์. (2551). โครงการส่งเสริมภูมิปัญญาท้องถิ่นและความหลากหลายทางชีวภาพเพื่อการพัฒนาความมั่นคงทางอาหารและโภชนาการในประชากรกลุ่มชาติพันธุ์. กรุงเทพฯ : สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.).
Collomb, P. (1990). Food Security and Rural Development: Sevents World Congress of Rural Sociology. Population 2, 29 – 36.
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
รูปแบบการอ้างอิง
ฉบับ
ประเภทบทความ
สัญญาอนุญาต
ผู้นิพนธ์ต้องรับผิดชอบข้อความในบทนิพนธ์ของตน มหาวิทยาลัยพะเยาไม่จำเป็นต้องเห็นด้วยกับบทความที่ตีพิมพ์เสมอไป ผู้สนใจสามารถคัดลอก และนำไปใช้ได้ แต่จะต้องขออนุมัติเจ้าของ และได้รับการอนุมัติเป็นลายลักษณ์อักษรก่อน พร้อมกับมีการอ้างอิงและกล่าวคำขอบคุณให้ถูกต้องด้วย
The authors are themselves responsible for their contents. Signed articles may not always reflect the opinion of University of Phayao. The articles can be reproduced and reprinted, provided that permission is given by the authors and acknowledgement must be given.
