การเสริมสร้างความเข้มแข็งของเศรษฐกิจฐานรากเพื่อการพัฒนาอย่างยั่งยืน

ผู้แต่ง

  • ณมน ธนินธญางกูร คณะศิลปศาสตร์และวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏร้อยเอ็ด
  • วัลลักษณ์ เที่ยงดาห์ คณะศิลปศาสตร์และวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏร้อยเอ็ด

คำสำคัญ:

เศรษฐกิจฐานราก, ทรัพยากรชุมชน, ยุคหลังความทันสมัย

บทคัดย่อ

              ภายใต้กระแสโลกาภิวัตน์ได้ก่อให้เกิดการพัฒนาในประเทศต่าง ๆ ทั่วโลกด้วยรูปแบบของการสร้างความมั่งคั่ง ทางวัตถุโดยมีจุดมุ่งหมายเพื่อการพัฒนาไปสู่ความทันสมัย กระแสการพัฒนาเศรษฐกิจแบบทุนนิยมที่เชื่อมต่อ “พลังทางวัตถุ”หรือที่เรียกในภาษาทางเศรษฐศาสตร์การเมืองว่า “พลังการผลิต” เน้นการจัดระเบียบโลกระดับมหภาคมุ่งเน้นการพัฒนาทางเศรษฐกิจและอุตสาหกรรม ซึ่งได้มีการกำหนดตัวชี้วัดความสำเร็จของความเจริญเติบโตของการพัฒนาด้วยผลิตภัณฑ์มวลรวมของประเทศ และรายได้ต่อหัวของประชากร โดยที่การพัฒนาในระยะที่ผ่านมานั้นได้สร้างความเจริญในแง่ของเศรษฐกิจในภาพใหญ่ของประเทศ แต่ในขณะเดียวกันก็ได้สร้างผลกระทบต่อเศรษฐกิจฐานรากซึ่งต่อไปยังสังคมและสิ่งแวดล้อมโดยภายหลังยุคความทันสมัย ได้มีเสนอรูปแบบการพัฒนากระแสทางเลือกที่ให้ความสำคัญกับแนวคิดการดำเนินกิจกรรมทางเศรษฐกิจในยุคใหม่ที่มุ่งเน้นการพัฒนาเศรษฐกิจฐานราก ที่ส่งเสริมกระบวนการสร้างความเข้มแข็งของชุมชนท้องถิ่น ให้สามารถพึ่งตนเองได้โดยทรัพยากรและความหลากหลายทางชีวภาพ องค์ความรู้และภูมิปัญญาของท้องถิ่นมาผสานกับองค์ความรู้ทางวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี และนวัตกรรม เป็นเครื่องมือหลักในการเพิ่มมูลค่า (Value Creation) ประกอบกิจกรรมทางเศรษฐกิจที่สอดคล้องกับวิถีชีวิตของผู้คนในชุมชน เช่น การรวมกลุ่มทางเศรษฐกิจในชุมชนเพื่อสร้างรายได้เสริมหรือการใช้ทรัพยากรชีวภาพในชุมชนมาพัฒนาให้เกิดเป็นผลิตภัณฑ์
ที่มีมูลค่าสูงภายใต้แนวคิด BCG Model โดยมีเป้าหมายในการพัฒนาเพื่อให้เกิดผู้ประกอบการในระดับท้องถิ่น ที่มีศักยภาพ
ในการผลิตสินค้าและบริการที่มีมูลค่าเพิ่มสูงขึ้น รวมถึงนวัตกรรมที่ต่อยอดมาจากภูมิปัญญาท้องถิ่น รวมถึงการเคลื่อนไหวของหน่วยงานภาครัฐ ภาคเอกชน ภาคประชาชน ในการประสานความร่วมมือในการดำเนินส่งเสริมท้องถิ่นให้สามารถจัดการทรัพยากรชุมชนเพื่อให้เกิดการในพัฒนาเศรษฐกิจฐานรากอย่างเข้มแข็งตามนโยบายของชาติ

เอกสารอ้างอิง

กรมการพัฒนาชุมชน. (2546). คู่มือการดำเนินงานหนึ่งตำบล หนึ่งผลิตภัณฑ์. กรุงเทพฯ: กรมการพัฒนาชุมชน.

กฤตชญาภัค อุ่นเสรี. (2554). ประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน AEC: ASEAN Economic Community. กรุงเทพฯ: สถาบันดำรงราชานุภาพ สำนักงานปลัดกระทรวงมหาดไทย.

คณะอนุกรรมการยุทธศาสตร์เศรษฐกิจฐานราก. (2559). คู่มือการส่งเสริมการพัฒนา“ระบบเศรษฐกิจ ฐานราก”. สถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน (องค์การมหาชน). กรุงเทพฯ: กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์.

จิรภัทร์ พรพรหมประทาน. (2562). การเคลื่อนไหวของแนวคิดการพัฒนาทางเลือกในประเทศไทย. วารสารศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยรังสิต, 15(1), 139–153.

ชล บุนนาค. (2564). SDG Insights | Transformative Partnership และทุนทางสังคม กับอนาคตของสังคมไทยในโลกยุค (หลัง) โควิด-19. สืบค้นเมื่อ 10 กรกฎาคม 2567, จาก https://www.sdgmove.com/2021/05/29/sdg-insights-transformative-partnership-social-capital-th-after-covid19/

ไชยรัตน์ เจริญสินโอฬาร. (2550). สัญวิทยา, โครงสร้างนิยม, หลังโครงสร้างนิยมกับการศึกษารัฐศาสตร์. กรุงเทพฯ: วิภาษา.

นิธิ เอียวศรีวงศ์. (2543). คนจนกับนโยบายทำให้จนของรัฐ. กรุงเทพฯ: คณะกรรมการเผยแพร่และส่งเสริมงานพัฒนา.

นภาภรณ์ หะวานนท์. (2548). การเสริมสร้างทุนทางสังคมเพื่อชุมชนเข้มแข็ง. กรุงเทพฯ: สำนักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ.

บัวพันธ์ พรหมพักพิง. (2556). แนวคิดและทฤษฎีการพัฒนา: จากความมั่งคั่งทางวัตถุสู่ความอยู่ดีมีสุขประชาชาติ. ขอนแก่น: โรงพิมพ์มหาวิทยาลัยขอนแก่น.

ประชาคมวิจัยด้านเศรษฐกิจชีวภาพ เศรษฐกิจหมุนเวียนและเศรษฐกิจสีเขียว (2561). สมุดปกขาว BCG in Action การพัฒนาวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยีและนวัตกรรม ของประเทศไทยเพื่อเศรษฐกิจชีวภาพ เศรษฐกิจหมุนเวียนและเศรษฐกิจสีเขียว Bio-Circular-Green Economy. กรุงเทพฯ: วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม.

ประเวศ วะสี. (2558). วิธีการและกลไกยุทธศาสตร์ประชารัฐสร้างความเข้มแข็งเศรษฐกิจฐานรากบนหลักการเศรษฐกิจพอเพียง. นนทบุรี: หมอชาวบ้าน.

พัฒนพงศ์ สุกิจปาณีนิจ. (2552). ทุนทางสังคมกับการพัฒนาประเทศ. ภาคนิพนธ์ เศรษฐศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาเศรษฐศาสตร์ และบริหารธุรกิจ. กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย.

พัชรี บอนคำ. (2562). OITA–One Village One Product โออิตะ จังหวัดเล็ก ๆ ในญี่ปุ่น ต้นแบบ หนึ่งชุมชนหนึ่งผลิตภัณฑ์. สืบค้นเมื่อ 10 สิงหาคม 2567, จาก https://urbancreature.co/oita-ovop-japan/

พัทธมน บุณยราศรัย. (2562). ปัจจัยความสำเร็จของผลิตภัณฑ์โอทอปไทย. ดุษฎีนิพนธ์ สาขาบริหารธุรกิจ. เชียงราย: มหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง.

พิทยา ว่องกุล. (2550). ธุรกิจชุมชน-วิสาหกิจชุมชนแบบองค์รวมที่ยั่งยืน. กรุงเทพฯ: บริษัท เอดิสันเพรส จำกัด.

พระครูใบฎีกาอภิชาติ พรสุทธิชัยพงศ์, พระมหาอานนท์ ศรีชาติ และพระมหาสุรชัย พุดชู. (2565). การเสริมสร้างความเข้มแข็ง ของเศรษฐกิจฐานรากและยกระดับเศรษฐกิจ สังคม และสร้างความมั่นคงทางรายได้. วารสารศิลปะการจัดการ, 6(2), 932–948.

ไพรรินทร์ พฤตินอก. (2554). กองทุนหมู่บ้าน: ทุนทางสังคมในฐานะกระบวนการขับเคลื่อนกองทุนหมู่บ้านโนนสังข์. Veridian E-Journal Silpakorn University, 5(3), 126-148.

วรวุฒิ โรมรัตนพันธ์. (2548). ทุนทางสังคม กระบวนทัศน์ใหม่ในการจัดการสิ่งแวดล้อม. กรุงเทพฯ: โครงการส่งเสริมการสร้างตำรา มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.

ศิริพร ยอดกลมศาสตร์. (2550). “เงิน” ไม่ใช่เป้าหมายของการพัฒนาเศรษฐกิจชุมชน. กรุงเทพฯ: เอดิสันเพรส.

ศศิธร ทองจันทร์. (2559). การบริหารกิจการบ้านเมืองแบบร่วมมือกันกับการขับเคลื่อนนโยบายภาครัฐไทย กรณีศึกษา โครงการความร่วมมือเพื่อแก้ไขปัญหาความยากจน จังหวัดพิษณุโลก. การค้นคว้าอิสระตาม รัฐศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาบริหารรัฐกิจ. กรุงเทพฯ: มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.

สุนิดา เกียรติวัฒนวิศาล. (2565). ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงสู่การพัฒนาอยางยั่งยืน. วารสารสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์ แห่งรัตนโกสินทร์, 4(3), 1-18.

สุวัฒน์ กิขุนทุด. (2559). รวมพลังขับเคลื่อนเศรษฐกิจฐานรากสร้างชุมชน “มั่นคง มั่งคั่ง และยั่งยืน”. สถาบันพัฒนาองค์กร ชุมชน (องค์การมหาชน). กรุงเทพ: กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์.

สรรเสริญ วงศ์ชะอุ่ม. (2554). การวางแผนพัฒนาประเทศ. กรุงเทพฯ: ศูนย์การพิมพ์เพชรรุ่ง.

สถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน. (2559). ก้าวสู่ทศวรรษ สภาองค์กรชุมชน เปิดพื้นที่กลาง สร้างนโยบายสาธารณะ. กรุงเทพฯ: สหมิตรพริ้นติ้งแอนด์พับลิสซิ่ง.

สถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน. (2564). เศรษฐกิจฐานราก. สืบค้นเมื่อ 25 มิถุนายน 2567,

จาก https://web.codi.or.th/development_project/20201125-20029/

สำนักงานศูนย์วิจัยและให้คำปรึกษาแห่งมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์. (2563). รายงานประจำปี 2562 สำนักงานศูนย์วิจัย และให้คำปรึกษาแห่งมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์. กรุงเทพฯ: มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.

อมรวิชช์ นาครทรรพ, จุฬากรณ์ มาเสถียรวงศ์ และชิตชยางค์ ยมาภัย. (2551). การศึกษาในวิถีชุมชน: การสังเคราะห์ประสบการณ์ในชุด โครงการวิจัยด้านการศึกษากับชุมชน. กรุงเทพฯ: สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย.

อโศก พลบำรุง. (2566). แนวคิดการประสานความร่วมมืออย่างมีธรรมาภิบาล (Collaborative Governance). สืบค้นเมื่อ 25 มิถุนายน 2567, จาก https://pmua.or.th/wp-content/uploads/2023/10/5.-แนวคิดความร่วมมือภาคีเสริมพลัง.pdf

Danthanin, M. (2008). Self-reliant community economy: Concepts and strategies. Department of Provincial Administration. Bangkok: Ministry of Interior.

Office of the National Economic and Social Development Board. (2017). The Twelfth National Economic and Social Development Plan (2017-2021). Office of the National Economic and Social Development Board.

Pieterse, N. J. (2009). Development Theory. Publish in Association with Theory, Culture and

Society (2nd ed.). Sage Publication.

Rostow, W. W. (1960). The stages of economic growth: A non-communist manifesto. Cambridge: Cambridge University Press.

Sengupta, Hindol. 2021. The Future of the Economy Depends on Compassion. Fortune India. May 18, 2021. Retrieved June 25, 2024, form https://www.fortuneindia.com/polemicist/why-the- future-of-the-economy-depends-on-compassion/105485.

Transformative Partnership – Stakeholder Health. (2013). Stakeholder Health. August 28, 2013. Retrieved June 25, 2024, form https://stakeholderhealth.org/transformative-partnership/.

ดาวน์โหลด

เผยแพร่แล้ว

2025-04-30

รูปแบบการอ้างอิง

ธนินธญางกูร ณ., & เที่ยงดาห์ ว. (2025). การเสริมสร้างความเข้มแข็งของเศรษฐกิจฐานรากเพื่อการพัฒนาอย่างยั่งยืน. วารสารมหาวิทยาลัยราชภัฏร้อยเอ็ด, 19(1), 124–133. สืบค้น จาก https://so03.tci-thaijo.org/index.php/reru/article/view/284912

ฉบับ

ประเภทบทความ

บทความวิชาการ