ผู้บริหารห้องสมุดในยุคปัญญาประดิษฐ์ : การปรับวิธีคิดและการบริหาร
คำสำคัญ:
การบริหารห้องสมุด, ปัญญาประดิษฐ์, ผู้นำยุคปัญญาประดิษฐ์, ภาวะผู้นำบทคัดย่อ
ห้องสมุดเป็นแหล่งให้บริการข้อมูล ความรู้และทรัพยากรที่สำคัญ จึงจำเป็นต้องปรับตัวให้ทันต่อเทคโนโลยีปัญญาประดิษฐ์เพื่อรองรับความต้องการของผู้ใช้ การเปลี่ยนแปลงย่อมเริ่มจากผู้บริหารห้องสมุดที่ต้องก้าวสู่การเป็นผู้นำยุคปัญญาประดิษฐ์ เปลี่ยนจากการใช้เทคโนโลยีเพียงเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพเป็นการใช้ปัญญาประดิษฐ์เพื่อการขับเคลื่อนเชิงกลยุทธ์และสร้างวัฒนธรรมองค์กรที่ใช้การพยากรณ์แนวโน้มจากข้อมูลที่ได้รับการวิเคราะห์เชิงลึก โดยยังยึดมนุษย์เป็นศูนย์กลางและถือหลักจริยธรรม ผู้บริหารห้องสมุดสามารถปรับหลักการบริหาร 4M ให้เหมาะสม ได้แก่ การบริหารบุคลากรแบบกำหนดบทบาทแทนกำหนดตำแหน่งงานการเปลี่ยนจากกำกับงบประมาณเป็นการลงทุนเชิงกลยุทธ์ การจัดการทรัพยากรด้วยปัญญาประดิษฐ์และการปรับกระบวนการบริหารเป็นแบบนิเวศที่ส่งเสริมการเรียนรู้และติดตามประเมินผลอย่างต่อเนื่อง
ในการเริ่มต้นผู้บริหารห้องสมุดควรทบทวนกระบวนการเดิมเพื่อคัดเลือกโครงการนำร่องใช้ปัญญาประดิษฐ์ควบคู่กับเทคโนโลยีที่มีอยู่เพื่อขยายไปยังส่วนงานอื่น พร้อมกับการทบทวนโครงสร้างการบริหารบุคลากรและกำหนดบทบาทงานเพื่อปรับเปลี่ยนแทนการบริหารบุคคลแบบเส้นตรงที่เป็นลำดับขั้นหรือสายการบังคับบัญชาที่เป็นลำดับ ไม่ยืดหยุ่น สร้างบรรยากาศองค์กรห้องสมุดที่ส่งเสริมการเรียนรู้ การทดลองและนวัตกรรมเพื่อเป็นรากฐานในการปรับตัวไปสู่การเป็นห้องสมุดในยุคปัญญาประดิษฐ์ต่อไป
เอกสารอ้างอิง
กรมศิลปากร, สำนักหอสมุดแห่งชาติ. (2566). การพัฒนารูปแบบบริการสารสนเทศแบบเน้นผู้ใช้บริการของหอสมุดแห่งชาติ (รายงานการวิจัย). ผู้แต่ง.
กระทรวงดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม. (2564). หลักการและแนวทางจริยธรรมปัญญาประดิษฐ์. ผู้แต่ง.
นลินพร ชัยทาน. (2568). ภาวะผู้นำเชิงจริยธรรมของผู้บริหารสถานศึกษาในยุคดิจิทัล, การประชุมวิชาการและนำเสนอผลงานวิจัยระดับชาติ ครั้งที่ 8 “ก้าวข้ามขอบเขตความรู้สู่การเปลี่ยนแปลงและพัฒนาอย่างยั่งยืน”. (294-302). บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา.
นิตยา ทวีชีพ. (2567). เทคโนโลยี AI กับการพัฒนาทรัพยากรมนุษย์อย่างยั่งยืน. ว.สังคมศาสตร์เพื่อการพัฒนาท้องถิ่น มหาวิทยาลัยราชภัฏมหาสารคาม. 8(3), 365-375.
วันเพ็ญ หมอนทอง, ศุมรรษตรา แสนวา, และพวา พันธุ์เมฆา. (2560). ความเป็นองค์การแห่งการเรียนรู้ของห้องสมุดสถาบันอุดมศึกษาของรัฐ.
ว.บรรณศาสตร์ มศว. 10(1), 38-50.
สุจิน บุตรดีสุวรรณ. (2547). กลยุทธ์การพัฒนาสถาบันบริการสารสนเทศยุคใหม่. ว.สารนิเทศ. 11(2), 8-38.
Chakraborty, K., Shukla, A., & Upadhyay, N. (2024). E-resources licensing in artificial intelligence (AI) environment: practices and innovative ventures. Annals of Library and Information Studies. 71, (310-318). Https://doi: 10.56042/alis.v71i3 .9071
HumanFirstWorks. (2021). Roles vs. Job Descriptions, What’s the Diff?. https://humanfirstworks.com/2021-2-4-roles-versus-job-descriptions-whats-the-diff/
Kandasamy, U. C. (2024). Ethical Leadership in the Age of AI Challenges, Opportunities and Framework for Ethical Leadership. ArXiv. https://arxiv.org/abs/2410.18095
Marketeers Research. (2025). 2024 AI Statistics and Trends Report for Businesses. https://marketeersresearch.com/wp-content/uploads/2024/10/2024-AI-STATISTICS-AND-TRENDS-REPORT-FOR-BUSINESSES.pdf
Palve, P., & Arora, G. (2025). AI-powered library management system. International Journal for Research Trends and Innovation. 10(4), 497-505.
Pengpao, N, & Akaraborworn, C. (2025). The characteristics of agile human resource practices: a systematic literature review approach. Journal of Multidisciplinary in Social Sciences. 21(1), 12-25.
Pradhan, S., & Mohanty, S. (2025). AI in Library Management : a Transformational Leadership Prospective. In, Proceedings of the International Conference on Marching Beyond the Libraries (ICMBL) : Leadership, Creativity, and Innovation (ICMBL 2024) (56-64). https://doi.org/10.2991/978-94-6463-712-0_5
Prajapati, S. B. (2025). Ethical considerations in AI design and deployment. World Journal ofAdvanced Research and Reviews. 25(01), (2166-2173). https://doi.org/10.30574/wjarr.2025.25.1.0270
Roy, S., Maiilkraj, S. V., Moradia, Shivam, Shantha, G., Aravind, S. & Shivaprakash, S. (2024). The Impact of Artificial Intelligence on Cataloging and Classification Systems in Modern Libraries. Library Progress International. 44(3), 769-773.
Wagstaff, K. L. (2017). Automated Classification to Improve the Efficiency of Weeding Library Collections. [Master’s Thesis, San Jose State University]. https://doi.org/10.31979/etd.mv5k-f5n4
Widyardini, S. T., Pratiwi, K. Y., & Setyobudi, dan E. (2024). Smart library : AI enhance visitors comfort and books preservation via temperature and humidity control. Knowledge Garden : International Journal of Library Studies. 2(2), 42-62. https://doi.org/10.21776/ub.knowledgegarden.2024.2.2.19
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
รูปแบบการอ้างอิง
ฉบับ
ประเภทบทความ
สัญญาอนุญาต
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
บทความ ข้อความ ภาพประกอบ และตารางประกอบที่ลงพิมพ์ในวารสารเป็นความคิดเห็นส่วนตัวของผู้นิพนธ์ กองบรรณาธิการไม่จำเป็นต้องเห็นตามเสมอไป และไม่มีส่วนรับผิดชอบใดๆ ถือเป็นความรับผิดชอบของผู้นิพนธ์เพียงผู้เดียว
