การพัฒนาออนโทโลยีของอนุกรมวิธานด้านบรรณารักษศาสตร์โดยใช้การจำแนกแบบฟาเซท
คำสำคัญ:
ออนโทโลยี, อนุกรมวิธาน, บรรณารักษศาสตร์, การจัดหมวดหมู่ฟาเซทบทคัดย่อ
การวิจัยในครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) พัฒนาออนโทโลยีคำศัพท์เฉพาะทางบรรณรักษศาสตร์โดย การจัดหมวดหมู่แบบฟาเซท และ 2) เพื่อประเมินออนโทโลยีคำศัพท์เฉพาะทางบรรณารักษศาสตร์ เก็บรวบรวมข้อมูลจากคำค้นในฐานข้อมูลห้องสมุดโดยคัดเลือกเฉพาะคำที่เกี่ยวข้องจำนวน 320 คำ พัฒนาออนโทโลยีโดยใช้วิธีการวิเคราะห์เนื้อหากำหนดโครงสร้างความรู้และจัดกลุ่มคำโดยใช้การจำแนกแบบฟาเซท แบ่งความรู้ออกเป็น 12 หมวดความรู้ ดังนี้ 1) ทรัพย์สินทางปัญญา 2) อาชีพทางบรรณรักษศาสตร์และสารสนเทศศาสตร์ 3) แหล่งสารสนเทศ 4) การจัดการความรู้ 5) ทรัพยากรสารสนเทศ 6) สื่อสังคมออนไลน์ 7) การจัดหมวดหมู่ 8) จดหมายเหตุ 9) งานห้องสมุด 10) สมาคมวิชาชีพทางห้องสมุด 11) เครื่องมือสืบค้น และ 12) ห้องสมุดดิจิทัล โดยประกอบด้วยคลาสหลักจำนวน 44 คลาส คลาสย่อยจำนวน 243 คลาส ความสัมพันธ์ระหว่างคลาส 4 ชนิด จำนวน 13 รายการ และข้อมูลตัวอย่างในคลาสจำนวน 39 รายการ ผลการประเมินออนโทโลยีโดยใช้การประเมินแบบเดลฟายจากผู้เชี่ยวชาญจำนวน 9 คน เพื่อตรวจสอบความถูกต้องของการจัดหมวดหมู่และโครงสร้างของออนโทโลยี รวมทั้งความครบถ้วนสมบูรณ์และความสัมพันธ์ภายในโครงสร้าง พบว่า โดยเฉลี่ยมีความครบถ้วนสมบูรณ์ในระดับมากที่สุด ( =4.78) ความสอดคล้องในระดับมากที่สุด (
=4.78) ความกระชับในระดับมาก (
=4.44) ความถูกต้องในระดับมากที่สุด (
=4.85) และความชัดเจนในระดับมากที่สุด (
=4.78)
References
กรพินธุ์ ทวีตาม, จุฑาทิพย์ อังศุสิงห์, สาลินี ชุ่มวรรณ์, บุศยารัตน์ คู่เทียม, ลัดดา ชูชาติ, ศุภราพร ฤกษ์ดิกุล,
กมลชนก ชวนะเกรียงไกร, สาคร พิพวนนอกและ วรนุช วีณะสนธิ. (2559). คู่มือวิชาการพื้นฐานการบริหารและจัดการงานจดหมายเหตุ (พิมพ์ครั้งที่ 2 ฉบับปรับปรุง).
สำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาติ กรมศิลปากร.
กุสลวัฒน์ คงประดิษฐ์. (2560). หลักการในการดำเนินงานหอจดหมายเหตุ. ภาควิชาสารสนเทศศึกษา คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยบูรพา.
ชนิศา บุญวงษ์ (2558). การพัฒนาระบบการจัดการฐานความรู้ด้วยออนโทโลยี กรณีศึกษา บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร. [วิทยานิพนธ์ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต, มหาวิทยาลัยศิลปากร].
พัฑรา พนมมิตร. (2560). การพัฒนาออนโทโลยีความรู้ด้านผ้าล้านนา. [วิทยานิพนธ์ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต,มหาวิทยาลัยเชียงใหม่].
มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช. สำนักบรรณสารสนเทศ และสำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ. ฝ่ายบริการความรู้ทางวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี. (2561). หลักและแนวปฏิบัติการจัดการจดหมายเหตุดิจิทัล. สำนักบรรณสารสนเทศ มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช.
ราชวิทย์ ทิพย์เสนา. (2561). การพัฒนาฐานความรู้ออนโทโลยีสำหรับภาชนะดินเผาแหล่งโบราณคดีบ้านเชียงจังหวัดอุดรธานี. ว.วิจัยสมาคมห้องสมุดแห่งประเทศไทยฯ. 11(1), 16-32.
โรจน์ศักดิ์ เกิดทรัพย์. (2554). การประยุกต์ใช้ออนโทโลยีสำหรับการสืบค้นสารสนเทศของพรรณไม้มีพิษในประเทศไทย. [วิทยานิพนธ์วิทยาศาสตร์มหาบัณฑิต, มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าพระนครเหนือ].
โรสริน อัคนิจ, ธนิต พุทธพงษ์ศิริพร, น้ำฝน ลำดับวงศ์ และ อารีย์ ธัญกิจจานุกิจ. (2554). การพัฒนาออนโทโลยี เพื่อการจัดการความรู้ด้านการแปรรูปข้าว. ว.เกษตร. 27(3), 267-274.
ล้วน สายยศ และอังคณา สายยศ. (2538). เทคนิคการวิจัยทางการศึกษา (พิมพ์ครั้งที่ 4). สุวีริยาสาส์.
วรรษพร อารยะพันธ์ และพัฑรา พนมมิตร. (2562). การพัฒนาออนโทโลยีความรู้ด้านผ้าล้านนา. มนุษยศาสตร์สาร. 20(2), 133-170.
วิไล อิ่มอุระ. (2548). การพัฒนาฐานความรู้การแก้ปัญหาอุปกรณ์คอมพิวเตอร์เบื้องต้นด้วยตนเอง โดยวิธีออนโทโลยี กรณีศึกษา สำนักงานสถิติแห่งชาติ [สถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้าพระนครเหนือ]. กรุงเทพมหานคร.
สำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาติ. (2559). คู่มือวิชาการพื้นฐานการบริหารและจัดการงานจดหมายเหตุ (พิมพ์ครั้งที่ 2 ฉบับปรับปรุง). สำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาติ กรมศิลปากร.
อภิฤดี จันทะเดช และมาลี กาบมาลา. (2561). การพัฒนาออนโทโลยีนิทานพื้นบ้านอีสานเพื่อการสืบค้นและเข้าถึง. ว.ศรีนครินทรวิโรฒวิจัยและพัฒนา สาขามนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์. 10(20), 191-206.
Browne, G., & Jermey, J. (2004). Website Indexing: enhancing access to information with in websites. Website Indexing.
Gruber, T. R. (1995). Toward principles for the design of ontologies used for knowledge sharing? International journal of human-computer studies. 43(5-6), 907-928.
Hedden, H. (2016). The accidental taxonomist (2nd ed.). Information Today, Inc.
Lange, A., & Atkinson, C. (2019). On the Rules for Inheritance in LML. In 2019 ACM/IEEE 22 nd International Conference on Model Driven Engineering Languages and Systems Companion (MODELS-C) (pp. 113.118). IEEE.
Luchev, D., Paneva-Marinova, D., & Rangochev, K. (2008). Use of knowledge technologies for presentation of bulgarian folklore heritage semantics. Information Technologies and Knowledge. 2, 307-313.
Mommers, L. (2010). Ontologies in the legal domain. In Theory and Applications of Ontology: Philosophical Perspectives (pp. 265-276). Springer.
Noy, N. F., & McGuinness, D. L. (2001). Ontology Development 101: A Guide to Creating Your First Ontology. Knowledge Systems Laboratory. 32.
Pieterse, V., & Kourie, D. G. (2014). Lists, taxonomies, lattices, thesauri and ontologies: paving a pathway through a terminological jungle. Ko Knowledge Organization. 41(3), 217-229.
Prieto-Díaz, R. (2003). A faceted approach to building ontologies. Proceedings Fifth IEEE Workshop on Mobile Computing Systems and Applications (pp. 458-465). IEEE.
Rashidi, Z. (2015). Properties of Relationships Among Objects in Object-Oriented Software Design. International Journal of Programming Languages and Applications. 5(4), 1-13.
Rout, R. (2018). Enhancement of subject searching in OPAC using ontology. Revista ESPACIOS. 39(44).
Sawsaa, A. (2013). A generic model of ontology to visualize information science domain (ois). [Doctor of Philosophy Dissertation, University of Huddersfield].
Sirithumgul, P. (2016). An Ontology-based Algorithm as a Foundation of an Automated Knowledge Assessment Tool Applied in the Scientific Discussions. [Doctor of Philosophy Dissertation, The Claremont Graduate University].
Slavic, A., & Davies, S. (2017). Facet analysis in UDC: questions of structure, functionality and data formality. KO KNOWLEDGE ORGANIZATION. 44(6), 425-435.
Xu, F., & Ma, L. (2021). Exploring the research themes and their relationships of LIS in China from 2013 to 2018 using co-word analysis. The Journal of Academic Librarianship. 47(1), 1-9.
Zins, C. (2007). Knowledge map of information science. Journal of the American society for Information Science and Technology. 58(4), 526-535.
Downloads
เผยแพร่แล้ว
How to Cite
ฉบับ
บท
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
บทความ ข้อความ ภาพประกอบ และตารางประกอบที่ลงพิมพ์ในวารสารเป็นความคิดเห็นส่วนตัวของผู้นิพนธ์ กองบรรณาธิการไม่จำเป็นต้องเห็นตามเสมอไป และไม่มีส่วนรับผิดชอบใดๆ ถือเป็นความรับผิดชอบของผู้นิพนธ์เพียงผู้เดียว
