แนวทางรายงานข่าวในสถานการณ์วิกฤต กรณีศึกษาปฏิบัติการค้นหาและช่วยเหลือผู้ประสบภัยในถ้ำหลวง

Main Article Content

กมลวรรณ โกวิทวงศา
ชนัญสรา อรนพ ณ อยุธยา

บทคัดย่อ

การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษากระบวนการรายงานข่าวในบริบทดิจิทัลของสื่อมวลชนไทยในสถานการณ์วิกฤต และปัจจัยที่ส่งผลต่อการพัฒนาการรายงานข่าวของสื่อมวลชนไทยในสถานการณ์วิกฤต โดยศึกษาจากกรณีการปฏิบัติการค้นหาและช่วยเหลือผู้ประสบภัยในถ้ำหลวง ด้วยวิธีการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยการสัมภาษณ์เชิงลึกกลุ่มสื่อมวลชนที่เกี่ยวข้องกับการผลิตรายการไทยรัฐนิวส์โชว์ และรายการข่าวค่ำมิติใหม่ทั่วไทยไทยพีบีเอส กลุ่มนักวิชาการ กลุ่มองค์กรวิชาชีพสื่อ กลุ่มสื่อออนไลน์


            ผลการศึกษาพบว่า การรายงานข่าวสถานการณ์วิกฤตกรณีศึกษาปฏิบัติการค้นหาและช่วยเหลือผู้ประสบภัยในถ้ำหลวง ในกระบวนการรวบรวมข้อมูล สื่อมวลชนใช้วิธีการแสวงหาข้อมูลหลากหลาย จากทั้งสื่อดั้งเดิม สื่อสังคมออนไลน์ ความสนใจของประชาชน และข้อมูลจากแหล่งข่าวมาผสมผสานกับความรู้ที่มีของสื่อมวลชน ส่วนกระบวนการคัดกรองข่าวสารก่อนนำเสนอจะมีความละเอียดอ่อน มีการตรวจสอบที่มากขึ้น โดยเฉพาะเนื้อหาที่จะเผยแพร่ทางสื่อออนไลน์ สุดท้ายกระบวนการเผยแพร่ บรรณาธิการจะตรวจสอบความสนใจของผู้รับข่าวสารที่ติดตามผ่านทางสื่อสังคมออนไลน์เพื่อกำหนดประเด็นข่าวให้สื่อมวลชน
ได้รายงานข่าวที่ตรงกับความสนใจของกลุ่มเป้าหมาย


            ผลการศึกษาสนับสนุนกรอบแนวคิดของงานวิจัยว่า ปัจจัยที่ส่งผลต่อการพัฒนาการรายงานข่าวในบริบทดิจิทัลของสื่อมวลชนในสถานการณ์วิกฤต ประกอบด้วย 1) นโยบายและกรอบจริยธรรมในการรายงานข่าวสถานการณ์วิกฤตทำให้สื่อมวลชนมีอิสระในการนำเสนอประเด็นที่แตกต่างและเน้นการตรวจสอบข้อเท็จจริงก่อนนำเสนอ 2) ความรู้ ความคิดสร้างสรรค์ และประสบการณ์รายงานข่าวของสื่อมวลชนทำให้ได้ประเด็นข่าวที่น่าสนใจและแตกต่าง 3) ความพร้อมทางด้านเทคโนโลยีช่วยทำให้ประสิทธิภาพการทำงานมีความโดดเด่น 4) ภายใต้แรงกดดันทางเศรษฐกิจ สื่อมวลชนจึงให้ความสำคัญกับการศึกษา
และเข้าใจความต้องการของกลุ่มเป้าหมายในแต่ละแพลตฟอร์ม และ 5) ความคิดเห็นของกลุ่มเป้าหมายที่สะท้อนกลับ
ทำให้สื่อมวลชนได้คิดวางแผนรูปแบบและการทำงานตรงกับความต้องการของกลุ่มเป้าหมาย

Article Details

บท
บทความวิจัย

References

ภาษาไทย
กันยากร สุจริตเนติการ และ พจนา ธูปแก้ว. (2560). ปัจจัยที่มีผลกระทบต่อการเป็นวิทยุดิจิทัลของสถานีวิทยุกระจายเสียงสถาบันการศึกษา. จาก file:///C:/Users/Lenovo/Downloads/107662-Article%20Text-273829-1-10-20171229%20(8).pdf. สืบค้นเมื่อวันที่ 6 สิงหาคม 2561.
ก้าวโรจน์ สุตาภักดี. (2561). Media Talk: ทางเลือกทางรอดคนสื่อยุค 4.0 แนวทางการปรับตัวเพื่อให้อยู่ได้ในปัจจุบัน. จาก https://www.ryt9.com/s/iq43/2903254. สืบค้นเมื่อวันที่ 20 กันยายน 2561.
กิตติทัศน์ บำเหน็จพันธุ์.(2553). ให้สัมภาษณ์ในหนังสือ สื่อในวิกฤติ หรือ วิกฤติในสื่อ. สมาคมนักข่าววิทยยุและโทรทัศน์ไทย.
กรมสุขภาพจิต.(2555). แนวปฏิบัติการช่วยเหลือด้านสุขภาพจิตในภาวะวิกฤต : กรณีภัยพิบัติจากธรรมชาติ. กรุงเทพฯ : บียอนด์ พับลิสชิ่ง.
กองบรรณาธิการจุลสารราชดำเนิน.(2560). 7ประเด็นบทเรียน ถ้ำหลวง การข่าวในภาวะฉุกเฉิน . จาก http://www.tja.or.th/index.php?option=com_content&view=article&id=4752:7-&catid=168:2018-05-09-12-47-39. สืบค้นเมื่อวันที่ 16 ธันวาคม 2561.
ขวัญชนก ใจเสงี่ยม.(2558). การบริหารงานของสถานีโทรทัศน์ดิจิทัลช่องวอยซ์ทีวี. คณะวารสารสารศาสตร์และสื่อสารมวลชน มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
คันธรัตน์ มณีโชติ.(2551). กลยุทธ์การจัดการสื่อสารในภาวะวิกฤต:กรณีศึกษาองค์การเภสัชกรรม . วารสารศาตรมหาบัณฑิต(การจัดการสื่อสารองค์กร) คณะวารสารสารศาสตร์และสื่อสารมวลชน มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
คู่มือการปฏิบัติงานของสื่อมวลนด้านการสื่อสารในภาวะวิกฤต.(2563). แนวทางการปฏิบัติงานของสื่อมวลชนในภาวะวิกฤต. กรมประชาสัมพันธ์.
ชลลดา ปัณณราช.(2540). บทบาทของการประชาสัมพันธ์ในวิกฤตการณ์ขององค์กรธุรกิจ. จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. บัณฑิตวิทยาลัย.
ฐิวากร ศรีลิโก.(2554). บทบาทหน้าที่ของสื่อกับการช่วยเหลือสังคมในภาวะภัยธรรมชาติเพื่อส่งเสริมภาพลักษณ์องค์กร : กรณีศึกษาครอบครัวข่าว 3 สถานีวิทยุโทรทัศน์ไทยทีวีสีช่อง 3. มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์. คณะวารสารศาสตร์และสื่อสารมวลชน.
ฐปณีย์ เอียดศรีชัย.(2561). บทเรียนในสนามข่าวหน้าถ้ำหลวง มธ.ถอดประสบการณ์สื่อเกาะติสถานการณ์กู้ภัย. จาก https://www.matichon.co.th/local/news_1069526. สืบค้นเมื่อวันที่ 20 ธันวาคม 2561.
ฐิตินันท์ พงษ์สุทธิ์รักษ์,ระยุทธ กาญจน์ชูฉัตร.(2547). บุคลากรสื่อไทย:สภาพปัญหาและแนวทางการพัฒนา. จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. นิเทศศาสตร์ มหาวิทยาลัยธุรกิจบัณฑิตย์.
ณัฐวดี พูลอำไภย์.(2556). การสื่อสารในภาวะวิกฤตของสภากาชาดไทย. คณะนิเทศศาสตร์ มหาวิทยาลัยธุรกิจบัณฑิตย์.
ดำรง เกียรติมาลา. การรายงานข่าว ‘หมูป่า’ บทบาทสื่อ และ ‘กรอบ’ จากรัฐ-สังคม. จาก https://www.matichon.co.th/local/news_1069526. สืบค้นเมื่อวันที่ 20 พฤศจิกายน 2561.
ศุภกรณ์ เวชชาชีวะ. คนเปลี่ยน สื่อปรับ รุก-รับอย่างไร. จาก https://www.isranews.org/isranews-article/22508-media_22508.html. สืบค้นเมื่อวันที่ 3 ตุลาคม 2561.
ณัฐวิคม พันธุวงศ์ภักดี.(2561). ถอดบทเรียนกรณีถ้ำหลวง สะท้อนวิธีคิดของไทยในการรับมือกับภัยพิบัติ. จาก https://thestandard.co/lesson-learned-for-13-missing-youth-in-tham-luang/. สืบค้นเมื่อวันที่ 20 ตุลาคม 2561.
เทพชัย หย่อง.(2555). คู่มือการรายงานข่าวภัยพิบัติธรรมชาติ. กรุงเทพฯ : ภาพพิมพ์
ธนบดี ครองยุติ.(2555). การสื่อสารภาวะวิกฤตอุทกภัยของกรมป้องกันและบรรเทาสาธารภัย. นิเทศศาสตร์มหาบัณฑิต สุโขทัยธรรมมาธิราช.
นิพนธ์ นาคสมภพ.(2560). ภาระและหน้าที่สื่อมวลชนในการปฏิรูปประเทศ. จาก http://www.thaibja.org/?p=3689. สืบค้นเมื่อวันที่ 20 ตุลาคม 2561.
นีลสัน.(2561). ช่องข่าวฮอต คนดูเกาะติดพาหมูป่ากลับบ้าน-เรือล่ม พาเรตติ้งทีวีพุ่ง. จากhttps://positioningmag.com/1177999. สืบค้นเมื่อวันที่ 20 ธันวาคม 2561.
ประดิษฐ์ เรืองดิษฐ์.(2556). คนเปลี่ยน สื่อปรับ รุก-รับอย่างไร. จาก https://www.isranews.org/isranews-article/22508-media_22508.html. สืบค้นเมื่อวันที่ 3 ตุลาคม 2561.
พิจิตรา สึคาโมโต้.(2561). ถ้ำหลวง ปรากฏการณ์ปราบเซียนงานข่าวไทย ..จาก https://thestandard.co/tham-luang-cave-rescue-report-show-potential-press/. สืบค้นเมื่อวันที่ 15 มกราคม 2562.
พีรพัฒนต์ คำเกิด.(2556).เอกสารประกอบวิชา วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีเพื่อชีวิตและสังคม. จากhttps://nsru4000111ajpee.files.wordpress.com/2013/10/e0b89ae0b897e0b897e0b8b5e0b988-5-e0b8
a0e0b8b1e0b8a2e0b89ee0b8b4e0b89ae0b8b1e0b895e0b8b4.pdf. สืบค้นเมื่อวันที่ 5 พฤศจิกายน 2561.
มาลี บุญศิริพันธ์.(2555). คู่มือการรายงานข่าววิกฤตและภัยพิบัติแห่งชาติ. กรุงเทพฯ : ภาพพิมพ์.
รุจน์ โกมลบุตร.(2554). สื่อกำลัง "จมน้ำ". คู่มือการรายงานข่าวภัยพิบัติธรรมชาติ. กรุงเทพฯ : ภาพพิมพ์.
รุ่งมณี เมฆโสภณ.(2553). ให้สัมภาษณ์ในหนังสือ สื่อในวิกฤติ หรือ วิกฤติในสื่อ. สมาคมนักข่าววิทยยุและโทรทัศน์ไทยเรตติ้งทีวี เดือนมิถุนายน.(2561). 25อันดับเรตติ้งทีวี. จาก https://positioningmag.com/1177290. สืบค้นเมื่อวันที่ 2 มกราคม 2562.
เรตติ้งทีวี เดือนกรกฏาคม.(2561). ช่วงข่าวฮอตคนดูเกาะติดพาหมูป่ากลับบ้าน-เรือล่มพาเรตติ้งพุ่ง. จาก https://positioningmag.com/1177999. สืบค้นเมื่อวันที่ 2 มกราคม 2562.
วีณา แก้วประดับ.(2548). บทบาทของสื่อวิทยุโทรทัศน์ต่อการเสนอข่าวในสถานการณ์วิกฤต. คณะนิเทศศาสตร์ มหาวิทยาลัยธุรกิจบัณฑิตย์.
วัสยศ งามขำ.(2558).การประสานงานสื่อในการจัดการภัยพิบัติ. คณะรัฐศาสตร์ หาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
วิสุทธิ์ มั่งมี.(2549). กระบวนการผลิตข่าวภัยพิบัติทางสถานีโทรทัศน์ไอทีวี ศึกษากรณี ภัยพิบัติสึนามิ. วารสารศาสตรมหาบัณฑิต(การบริหารสื่อสารมวลชน).มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
สมาคมนักข่าวนักหนังสือพิมพ์แห่งประเทศไทย.(2558). สรุปสาระงานเสวนา เรื่องเหตุราชประสงค์…สื่อและสังคมได้บทเรียนอะไร. จากhttp://www.tja.or.th/index.php?option=com_content&view=article&id=3879:2016-01-20-02-27-29&catid=32:rachdmenin-talk&Itemid=25. สืบค้นเมื่อวันที่ 16 พฤศจิกายน 2561.
สถาบันวิชาการสื่อสาธารณะ.(2555). คู่มือการรายงานข่าวภัยพิบัติธรรมชาติ. กรุงเทพฯ : ภาพพิมพ์.
สราธร บุญสิทธิ์.(2561). การสื่อข่าวในภาวะวิกฤต:กรณีศึกษาข่าวความช่วยเหลือทีมฟุตบอลหมูป่าอะคาเดมี่ ที่ถ้ำหลวง-ขุนน้ำนางนอน จ.เชียงราย. วารสารสถาบันวิชาการป้องกันประเทศ.กรุงเทพฯ : อรุณการพิมพ์.
สรรพัชญ์ เจียระนานนท์(2547).บทบาทหน้าที่ของสื่อมวลชนในยุคที่ใคร ๆ ก็ (อยากเป็นสื่อได้). มหาวิทยาลัยราชภัฏบ้านสมเด็จเจ้าพระยา. จาก http://www.presscouncil.or.th/wp-content/uploads/2018/10/611001%E0%B8%9A%
E0%B8%97%E0%B8%9A%E0%B8%B2%E0%B8%97%E0%B8%AB%E0%B8%99%E0%B9%89%E0%B8%B2%E0%B8%97%E0%B8%B5%E0%B9%88%E0%B8%82%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%AA%E0%B8%B7%E0%B9%88%E0%B8%AD%E0%B8%A1%E0%B8%A7%E0%B8%A5%E0%B8%8A%E0%B8%99%E0%B9%83%E0%B8%99%E0%B8%A2%E0%B8%B8%E0%B8%84%E0%B8%97%E0%B8%B5%E0%B9%88%E0%B9%83%E0%B8%84%E0%B8%A3%E0%B9%86-%E0%B8%81%E0%B9%87%E0%B9%80.pdf. สืบค้นเมื่อวันที่ 10 ธันวาคม 2561.
สปริงนิวส์ออนไลน์.(2561). ส.นักข่าว ขอความร่วมมือสื่อ นึกถึงจริยธรรมในการรายงานข่าวถ้ำหลวง. สืบค้นเมื่อวันที่ 15 ธันวาคม 2562.
สกุลศรี ศรีสารคาม.(2554).สื่อสังคม(Social Media) กับการเปลี่ยนแปลงกระบวนการสื่อข่าว. มหาวิทยาลัยธุรกิจบัณฑิตย์.
สกุลศรี ศรีสารคาม.(2557).จริยธรรมการใช้สื่อออนไลน์และสื่อสังคมในกระบวนการสื่อข่าวของสื่อไทยในยุคดิทิทัล. สถาบันอิศรา มูลนิธิพัฒนาสื่อมวลชนแห่งประเทศไทย.
สกุลศรี ศรีสารคามและคณะ. (2559). การส่งเสริมแนวทางการใช้ข้อมูลจากสื่อออนไลน์ในกระบวนการรายงานข่าวในยุคเทคโนโลยีหลอมรวม.คณะนิเทศศาสตร์ สถาบันการจัดการปัญญาภิวัฒน์.
สุรพงษ์ โสธนะเสถียร.(2523). การสื่อสารกับสังคม,กรุงเทพฯ:โรงพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
สุภาพร โพธิ์แก้ว.(2555). สื่อสารข้อมูลในข่าวภาวะวิกฤต.กรุงเทพฯ : ภาพพิมพ์.
เสรี วงษ์มณฑา.(2561). การสื่อสารกรณีวิกฤติ. จาก https://www.thaipost.net/main/detail/13397. สืบค้นเมื่อวันที่ 4
พฤศจิกายน 2561.
สำนักงานราชบัณฑิตยสภา.(2551). ภัยพิบัติ หรือ พิบัติภัย. จากhttp://www.royin.go.th/?knowledges=%E0%B8%A0%
E0%B8%B1%E0%B8%A2%E0%B8%9E%E0%B8%B4%E0%B8%9A%E0%B8%B1%E0%B8%95%E0%B8%B4-%E0%B8%AB%E0%B8%A3%E0%B8%B7%E0%B8%AD-%E0%B8%9E%E0%B8%B4%E0%B8%9A
%E0%B8%B1%E0%B8%95%E0%B8%B4%E0%B8%A0%E0%B8%B1%E0%B8%A2. สืบค้นเมื่อวันที่ 25 ตุลาคม 2561.
ศิปปชัย กุลนุวงศ์.(2561). การรายงานข่าว ‘หมูป่า’ บทบาทสื่อ และ ‘กรอบ’ จากรัฐ-สังคม. จากhttps://www.matichon.co.th/local/news_1069526. สืบค้นเมื่อวันที่ 20 พฤศจิกายน 2561.
ศุภกรณ์ เวชชาชีวะ.คนเปลี่ยน สื่อปรับ รุก-รับอย่างไร. จาก
https://www.isranews.org/isranews-article/22508-media_22508.html. สืบค้นเมื่อวันที่ 3 ตุลาคม 2561.
ศุภศิลป์ กุลจิตต์เจือวงศ์. แนวทางการพัฒนาสิ่งพิมพ์ออนไลน์ในยุคดิจิทัล. จาก file:///C:/Users/Lenovo/Downloads/94416-Article%20Text-234738-1-10-20170727%20(2).pdf. สืบค้นเมื่อวันที่ 15 สิงหาคม 2561.
อัจฉรา ปัณฑรานุวงศ์.(2561). เมื่อสื่ออาชีพต้องปรับตัว : บทเรียนการสื่อสารจากกรณีวิกฤติการณ์ทีมหมูป่า13 ชีวิตติดถ้ำหลวง. จาก https://www.isranews.org/isranews-article/67909-open01-67909.html. สืบค้นเมื่อวันที่ 1 มกราคม 2562.
อดิศักดิ์ ลิมปรุ่งพัฒนกิจ.(2561). ให้สัมภาษณ์ผ่าน เรื่อง ทางรอดวิกฤติสื่อปิดตัว! ไม่ใช่แค่ปรับแต่ต้องเปลี่ยน. จากเดลินิวส์ออนไลน์. จาก https://www.dailynews.co.th/article/620673. สืบค้นเมื่อวันที่ 31 ตุลาคม 2561.