ความเป็นเอกภาพของตำนานโนรา

บทคัดย่อ

บทความนี้มุ่งพิจารณาตำนานโนราเพื่อชี้ให้เห็นความเป็นเอกภาพผ่านการสังเคราะห์โครงสร้างเรื่องของตำนานโนราที่ปรากฏในพื้นที่รอบลุ่มทะเลสาบสงขลา จำนวน 6 สำนวน โดยประยุกต์ใช้ทฤษฎีโครงสร้างนิทาน ของวลาดิมีร์ พรอพพ์ (Vladimir Propp) เพื่อพิจารณาแกนที่กำหนดเนื้อหา (Content) และการเดินเรื่องของตำนานโนรา มีกรอบความคิดว่า โครงสร้างเรื่องเป็นกฎเกณฑ์กำหนดเนื้อหาและการเดินเรื่อง เทียบได้กับไวยากรณ์ของภาษา ผลการศึกษาพบว่า ท่ามกลางความแตกต่างหลากหลายของตำนานโนราแต่ละสำนวน มีการใช้โครงสร้างเรื่องร่วมกันที่สำคัญ 3 ประเด็น ได้แก่ ผู้สูงศักดิ์ได้รับท่ารำจากผู้มีอำนาจเหนือธรรมชาติ ผู้สูงศักดิ์ประพฤติผิดราชสวัสดิ์จนต้องโทษเนรเทศ และตัวเอกสื่อสารความนัยจนได้คืนเมือง ส่วนกรณีที่ทำให้เข้าใจว่าตำนานโนราแตกต่างกันเกิดขึ้นจากการที่แต่ละสำนวนมีการใช้วิธีการแทนที่ตัวละคร (character) การเปลี่ยนรายละเอียดพฤติกรรม (function) และการแทรก ตัด ปรับ ขยายอนุภาคต่าง ๆ ในตำนาน เพื่อผนวกความคิด ความเชื่อของผู้เล่า เกาะเกี่ยวไว้แล้วแปลงเป็นสำนวนของตนเอง การใช้โครงสร้างเรื่องเดียวกันทำให้ตำนานโนรามีความเป็นเอกภาพ ทุกสำนวนจึงยังคงดำรงอยู่ได้ในสังคมร่วมสมัยอย่างเท่าเทียมด้วยว่าเป็นการเล่าเรื่องเดียวกัน การศึกษาครั้งนี้ยังพบอีกว่า โครงสร้างเรื่องของตำนานโนรามีการใช้ร่วมกันในการอธิบายตำนานเรื่องอื่นทั้งในระดับท้องถิ่นและราชสำนัก