คำศัพท์เกี่ยวกับการปรุงอาหารในภาษาไทใหญ่: การศึกษาตามแนวอรรถศาสตร์ชาติพันธุ์

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาองค์ประกอบทางความหมายของคำศัพท์เกี่ยวกับการปรุงอาหารในภาษาไทใหญ่ โดยใช้วิธีการวิเคราะห์องค์ประกอบทางความหมาย (Componential Analysis) ซึ่งเป็นวิธีการหนึ่งในการศึกษาตามแนวอรรถศาสตร์ชาติพันธุ์ และเพื่อศึกษาวัฒนธรรมด้านอาหารของชาวไทใหญ่ ข้อมูลที่ศึกษานำมาจากการเก็บข้อมูลด้วยการสังเกตการณ์ การเข้าไปมีส่วนร่วมในการปรุงอาหาร และการสัมภาษณ์  ผู้บอกภาษาชาวไทใหญ่ที่เชี่ยวชาญในการประกอบอาหาร ซึ่งอาศัยอยู่ที่บ้านปางหมู ตำบลปางหมู อำเภอเมือง จังหวัดแม่ฮ่องสอน จำนวน 10 คน ผลการศึกษาพบว่าคำศัพท์ที่ปรากฏในการปรุงอาหารมีจำนวน 23 คำ พบมิติความแตกต่างที่ทำให้คำศัพท์แต่ละคำแตกต่างกันจำนวน 8 มิติ ได้แก่ 1) มิติความแตกต่างเรื่องจุดประสงค์ 2) มิติความแตกต่างเรื่องวัตถุดิบหลัก 3) มิติความแตกต่างเรื่องเครื่องแกง 4) มิติความแตกต่างเรื่องอุปกรณ์ 5) มิติความแตกต่างเรื่องความร้อน 6) มิติความแตกต่างเรื่องน้ำ 7) มิติความแตกต่างเรื่องน้ำมัน และ 8) มิติความแตกต่างเรื่องระยะเวลา ส่วนผลจากการศึกษาวัฒนธรรมด้านอาหารของชาวไทใหญ่มี 4 ประเด็น ได้แก่ 1) การใช้วัตถุดิบหลัก พบว่าชาวไทใหญ่นิยมนำพืชผักที่มีอยู่ในท้องถิ่นมาเป็นวัตถุดิบหลัก ซึ่งสะท้อนถึงวิถีการดำรงชีวิตที่มีความเรียบง่าย 2) สิ่งที่นำมาปรุงรส พบว่าสิ่งสำคัญที่ใส่ในอาหารไทใหญ่เกือบทุกชนิด คือ ถั่วเน่า 3) ลักษณะของการปรุงอาหาร พบว่ามีลักษณะการปรุงทั้งแบบใช้เพียงกรรมวิธีเดียว และต้องผ่านหลายกรรมวิธีจึงจะกลายเป็นอาหาร และนิยมใช้ความร้อนในการปรุงอาหาร 4) ความเชื่อเกี่ยวกับอาหาร พบว่าคำศัพท์เกี่ยวกับการปรุงอาหารและวัตถุดิบบางชนิดสะท้อนให้เห็นถึงความเชื่อบางประการของชาวไทใหญ่