หลักธรรมกับการไกล่เกลี่ยในคดีอาญา

บทคัดย่อ

บทความวิชาการนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อสะท้อนหลักธรรมที่เอื้อต่อการไกล่เกลี่ยคดีอาญาในศาลอุทธรณ์ โดยศึกษาจากคัมภีร์ทางพระพุทธศาสนา เอกสาร งานวิจัยและมุมมองของนักวิชาการทางพระพุทธศาสนาที่เกี่ยวข้องกับหลักการแนวคิดทฤษฎี และกระบวนการ วิธีการ ของการทำหน้าที่เป็นผู้ไกล่เกลี่ย เสมือนเป็นโค้ช ให้ข้อคิด ทางออกของคู่ความ ผู้กระทำความผิด และการบรรเทาความเสียหายหรือความทุกข์ของผู้เสียหาย รวมถึงครอบครัวผู้เกี่ยวข้อง เพื่อนำเสนอให้เห็นแนวทาง วิถีปฏิบัติที่เป็น อัตลักษณ์ และสอดคล้องกับหลักธรรม ที่เอื้อต่อการไกล่เกลี่ยในคดีอาญาโดยนำหลักของอริยสัจ4 เป็นกรอบกระบวนการไกล่เกลี่ยซึ่งในปัจจุบันนี้หลักการแนวคิดกระบวนการไกล่เกลี่ยถูกนำมาใช้ในศาลยุติธรรมไทยทั้งศาลชั้นต้น และศาลชั้นอุทธรณ์ โดยอาศัยผู้ประนีประนอมทำหน้าที่เป็นคนกลางไกล่เกลี่ย ซึ่งผู้ประนีประนอม ที่ได้รับการคัดเลือกเข้ามาช่วยงานศาลยุติธรรม เป็นผู้ทำหน้าที่คอยช่วยเหลือ ในการไกล่เกลี่ยประนีประนอมยอมความคู่ขัดแย้งมีสิทธิเสรีภาพในการตัดสินใจ หากตกลงกันได้ จะทำให้คู่ความประหยัดค่าใช้จ่าย ประหยัดเวลาลดปริมาณคดีในศาล และยังอาจรักษาความสัมพันธ์ของคู่กรณีไว้ได้ บทบาทหน้าที่ผู้ไกล่เกลี่ยไม่มีอำนาจชี้ขาดบังคับ ผู้ทำหน้าที่ไกล่เกลี่ยต้องมีความเป็นกลาง มีทัศนคติเชิงบวก มีพฤติกรรมน่าเคารพเชื่อถือ รักษาความลับ เป็นต้น ในมุมมองพระพุทธศาสนาการทำหน้าที่เป็นผู้ไกล่เกลี่ยต้องมุ่งให้คู่ขัดแย้งรู้จักควบคุมอารมณ์ ลดละอกุศลมูลให้เบาบางลง กระตุ้นสร้างให้เกิดการฉุกคิดด้วยเหตุด้วยผล การจะกระทำได้ดังกล่าว ต้องมีองค์ประกอบหลักธรรม คือ การมีสติตื่นรู้ การใคร่ครวญ ระมัดระวัง สุขุม และ มีจิตเมตตา, อันเป็นองค์ประกอบของหลักไตรสิกขาซึ่งเป็นหลักธรรมสำคัญที่ใช้เป็นข้อปฏิบัติ อบรมจิต เพื่อกำจัดกิเลสมนุษย์เป็นกระบวนการ ในการจัดตั้งระเบียบแบบแผนเกี่ยวกับการดำเนินชีวิตการอยู่ร่วมกันของมนุษย์ คือ ศีล, สมาธิ, ปัญญา ด้วยหลัก 3 ประการ: นำปฏิบัติ, พัฒนาจิต, พิชิตทางสว่าง, จะสามารถเกิดการเชื่อมโยงสู่การปฏิบัติได้อย่างมีประสิทธิภาพ เมื่อเอาธรรมไปทำหรือปฏิบัติ ย่อมเกิดบทบาทการทำหน้าที่ ในแนวทางการไกล่เกลี่ยคดีอาญา ตามหลักพุทธสันติวิธี ที่มีความสมบูรณ์ และ มีประสิทธิภาพรอบด้าน การนำหลักธรรมมาใช้ไกล่เกลี่ย จึงเป็นองค์ประกอบสำคัญที่เหมาะสมในการไกล่เกลี่ยคดีอาญาในศาลอุทธรณ์