ภาวะผู้นำพระธรรมทูตในพระพุทธศาสนากับการเผยแผ่ตามแนวพุทธจิตวิทยา
คำสำคัญ:
ภาวะผู้นำ, พระธรรมทูต, การเผยแผ่พระพุทธศาสนา, พุทธจิตวิทยา, สังคหวัตถุ 4บทคัดย่อ
บทความวิชาการนี้มุ่งนำเสนอภาวะผู้นำพระธรรมทูตในพระพุทธศาสนาโดยบูรณาการแนวคิดทางพุทธจิตวิทยากับหลักสังคหวัตถุ 4 ประกอบด้วย ทาน (การให้และเสียสละ) ปิยวาจา (การสื่อสารที่เป็นประโยชน์และไพเราะ) อัตถจริยา (การดำเนินการเพื่อประโยชน์สุขของผู้อื่น) และสมานัตตตา (การวางตนเสมอภาคและเป็นแบบอย่าง) บทความนี้วิเคราะห์ความสำคัญของภาวะผู้นำในการเผยแผ่พระพุทธศาสนาท่ามกลางการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วของสังคมโลกในศตวรรษที่ 21 โดยพระธรรมทูตจำเป็นต้องพัฒนาทักษะความเป็นผู้นำที่ผสมผสานระหว่างหลักธรรมคำสอนกับองค์ความรู้ทางพุทธจิตวิทยา
บทความนำเสนอแนวทางการพัฒนาภาวะผู้นำตามหลักพุทธจิตวิทยา ได้แก่ การฝึกสติและสมาธิ การเจริญวิปัสสนากรรมฐาน การทำสังคีติกรรมฐาน การบำเพ็ญประโยชน์เพื่อสังคมและการสะท้อนคิดจากประสบการณ์ นอกจากนี้ยังวิเคราะห์การประยุกต์ใช้สังคหวัตถุ 4 ในการสร้างความสัมพันธ์กับกลุ่มเป้าหมาย การปรับวิธีการเผยแผ่ให้สอดคล้องกับบริบทสังคมและการสร้างเครือข่ายความร่วมมือกับองค์กรต่าง ๆ ความท้าทายสำคัญประกอบด้วยการเตรียมความพร้อมและพัฒนาทักษะพระธรรมทูต การปรับตัวต่อการเปลี่ยนแปลงทางสังคมและเทคโนโลยี และการสร้างนวัตกรรมรูปแบบใหม่ในการเผยแผ่ธรรมะ ขณะที่โอกาสสำคัญคือ การใช้เทคโนโลยีดิจิทัล การสร้างเครือข่ายระดับนานาชาติ และการบูรณาการพุทธธรรมกับการพัฒนาสังคม การพัฒนาภาวะผู้นำพระธรรมทูตตามแนวทางดังกล่าวจะนำไปสู่การเผยแผ่พระพุทธศาสนาอย่างมีประสิทธิภาพ สร้างสันติสุขและพัฒนาสังคมอย่างยั่งยืนตามหลักพุทธธรรมอย่างแท้จริง
เอกสารอ้างอิง
มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. (2539). พระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่มที่ 11 (วิสุทธิมรรค ภาค 1). กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
พูนลาภ, แก้วแจ่มศรี. (2556). การจัดการเชิงพุทธ: การสำรวจปรัชญาและแนวคิดสำหรับการจัดการสมัยใหม่. กรุงเทพฯ : สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร์.
พระครูปลัดมารุต วรมงฺคโล (กุลเพชร์). (2553). การศึกษาวิเคราะห์พุทธจิตวิทยาในพระไตรปิฎก. กรุงเทพฯ : สถาบันวิจัยพุทธศาสตร์ มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
พระครูวรธรรมชัยสุนทร. (2565). การพัฒนาปัญญาตามหลักไตรสิกขา. วารสารวิชาการสังคมศาสตร์วิทยาลัยสงฆ์ร้อยเอ็ด, 1(2), 45–62.
พระครูวินัยธรจักรี ศรีจารุเมธีญาณ. (2560). บทบาทพระสงฆ์ไทยในสังคมยุคโลกาภิวัตน์. กรุงเทพฯ : คณะรัฐศาสตร์และรัฐประศาสนศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม.
พระธรรมปิฎก (ป.อ. ปยุตฺโต). (2550). การพัฒนาปัญญาด้วยวิปัสสนากรรมฐาน. กรุงเทพฯ : มูลนิธิพุทธธรรม.
“_______”. (2556). พุทธธรรม (พิมพ์ครั้งที่ 23). กรุงเทพฯ : มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
“_______”. (2557). พุทธธรรมกับการพัฒนาที่ยั่งยืน (พิมพ์ครั้งที่ 5). กรุงเทพฯ : มูลนิธิพุทธธรรม.
พระมหาสมาน ชาตวิริโย (ศศิสุวรรณพงศ์). (2563). การศึกษาคุณลักษณะที่พึงประสงค์ของพระธรรมทูตในการเผยแผ่พระพุทธศาสนาในประเทศสหรัฐอเมริกา. วารสารสังคมศาสตร์และมานุษยวิทยาเชิงพุทธ, 5(7), 201–218.
พระมหาสำราญ ฐานุตฺตโม. (2566). การพัฒนาภาวะผู้นำเชิงพุทธในศตวรรษที่ 21. วารสารพุทธนวัตกรรมและการจัดการ, 6(6), 88–104.
พระมหายุทธพิชาญ ทองจันทร์. (2565). บทบาทของพระสังฆาธิการในการบริหารกิจการคณะสงฆ์. วารสารพุทธมัคค์ ศูนย์วิจัยธรรมศึกษา สำนักเรียนวัดอาวุธวิกสิตาราม, 7(1), 311–323.
เรวัตร์ ผมหอม. (2565). สมรรถนะของพระธรรมทูตเพื่อการเผยแผ่พระพุทธศาสนาในพื้นที่ชายแดนไทย-เมียนมา (ดุษฎีนิพนธ์ปริญญาการศึกษาดุษฎีบัณฑิต). มหาวิทยาลัยนเรศวร. พิษณุโลก.
Bodhi, B. (2011). What does mindfulness really mean? A canonical perspective. Contemporary Buddhism, 12(1), 19–39.
Covey, S. M. R. (2004). The speed of trust: The one thing that changes everything. New York, NY: Free Press.
De Silva, P. (2005). An introduction to Buddhist psychology (4th ed.). New York, NY: Palgrave Macmillan.
Gethin, R. (1998). The foundations of Buddhism. Oxford, UK: Oxford University Press.
Goldstein, J. (2013). Mindfulness: A practical guide to awakening. Boulder, CO: Sounds True.
Goleman, D. (1995). Emotional intelligence: Why it can matter more than IQ. New York, NY: Bantam Books.
Goleman, D. (1998). Working with emotional intelligence. New York, NY: Bantam Books.
Harvey, P. (2013). An introduction to Buddhism: Teachings, history and practices (2nd ed.). Cambridge, UK: Cambridge University Press.
Kabat-Zinn, J. (2003). Mindfulness-based interventions in context: Past, present, and future. Clinical Psychology: Science and Practice, 10(2), 144–156.
Ñanamoli, B., & Bodhi, B. (Trans.). (1995). The middle length discourses of the Buddha: A translation of the Majjhima Nikāya. Boston, MA: Wisdom Publications.
Numrich, P. D. (2006). North American Buddhists in social context. Leiden, The Netherlands: Brill.
Queen, C. S. (Ed.). (2000). Engaged Buddhism in the West. Boston, MA: Wisdom Publications.
Seager, R. H. (2012). Buddhism in America (2nd ed.). New York, NY: Columbia University Press.
Wallace, B. A., & Shapiro, S. L. (2006). Mental balance and well-being: Building bridges between Buddhism and Western psychology. American Psychologist, 61(7), 690–701.
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
รูปแบบการอ้างอิง
ฉบับ
ประเภทบทความ
หมวดหมู่
สัญญาอนุญาต
ลิขสิทธิ์ (c) 2025 วารสารจิตวิทยาพุทธศาสตร์ประยุกต์เพื่อสังคม
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
