การเผยแผ่สัมมาสมาธิพุทธจิตวิทยาวิถีของสมเด็จพระญาณวชิโรดม วิ. (วิริยังค์ สิรินฺธโร)
คำสำคัญ:
สมเด็จพระญาณวชิโรดม, การเผยแผ่, สัมมาสมาธิ, พุทธจิตวิทยาบทคัดย่อ
งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ 1. เพื่อศึกษาองค์ประกอบจากหลักการและวิธีการเผยแผ่พระธรรมของพระพุทธเจ้า อันเป็นรากฐานของแนวคิดการเผยแผ่สมาธิพุทธจิตวิทยาวิถี 2. เพื่อวิเคราะห์และสังเคราะห์กระบวนการ กลไกการขับเคลื่อน และปัจจัยความสำเร็จในการขยายผลการเผยแผ่สัมมาสมาธิตามแนวทางของสมเด็จพระญาณวชิโรดม วิ. (วิริยังค์ สิรินฺธโร) และ 3. เพื่อนำเสนอแบบจำลองการเผยแผ่สัมมาสมาธิตามแนวทางดังกล่าวในบริบทสังคมร่วมสมัย การวิจัยครั้งนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพชั้นสูง โดยใช้วิธีการวิจัยเอกสาร การสัมภาษณ์เชิงลึก การสนทนากลุ่ม และการสัมมนาผู้เชี่ยวชาญพิเศษ เพื่อวิเคราะห์และสังเคราะห์ข้อมูลอย่างเป็นระบบ
ผลการวิจัยพบว่า 1. องค์ประกอบจากหลักการและวิธีการเผยแผ่พระธรรมของพระพุทธเจ้า ซึ่งเป็นรากฐานของแนวคิดการเผยแผ่สมาธิพุทธจิตวิทยาวิถี ประกอบด้วย 3 องค์ประกอบสำคัญ ได้แก่ 1) ฐานรากทางพุทธจิตวิทยาที่ปรากฏในพระไตรปิฎก โดยมีพระสัทธรรม 3 คือ ปริยัติ ปฏิบัติ และปฏิเวธ ซึ่งเชื่อมโยงกระบวนการเรียนรู้ การฝึกฝน และผลลัพธ์ทางจิตใจอย่างเป็นองค์รวม 2) วิถีการเผยแผ่ที่ประกอบด้วยผู้เผยแผ่ซึ่งมีความน่าเชื่อถือควบคู่กับเมตตาธรรม หลักสูตรที่บูรณาการทั้งภาคทฤษฎีและภาคปฏิบัติ และองค์กรที่มีการบริหารจัดการแบบกระจายอำนาจเอื้อต่อการขยายผล และ 3) ผลลัพธ์ของการเผยแผ่ที่นำไปสู่ปัญญาจากสมาธิ เมตตาจากจิตที่ตั้งมั่น และสันติสุขอันเป็นเป้าหมายสูงสุดทั้งในเชิงโลกียะและโลกุตตระ 2. กระบวนการ กลไกการขับเคลื่อนและปัจจัยความสำเร็จของการเผยแผ่สัมมาสมาธิตามแนวทางของสมเด็จพระญาณวชิโรดม วิ. (วิริยังค์ สิรินฺธโร) เป็นการเผยแผ่เชิงพุทธจิตวิทยาวิถีที่มีองค์ประกอบ กระบวนการ และกลยุทธ์ซึ่งสัมพันธ์เชื่อมโยงกันอย่างเป็นพลวัตและต่อเนื่อง สามารถผสานหลักธรรมเข้ากับศาสตร์การจัดการและการสื่อสารสมัยใหม่ได้อย่างเหมาะสม 3. แบบจำลองการเผยแผ่สัมมาสมาธิในบริบทสังคมปัจจุบันในลักษณะนวัตกรรมเชิงระบบ ประกอบด้วยองค์ประกอบสำคัญ 4 ประการ ได้แก่ การแปลงองค์ความรู้ที่ซับซ้อนให้เป็นหลักสูตรที่มีโครงสร้างชัดเจน การจัด การเรียนรู้แบบบูรณาการที่เชื่อมโยงทฤษฎีและการปฏิบัติอย่างแนบแน่น การสร้างทุนทางจิตใจและทุนทางสังคมซึ่งเป็นผลลัพธ์ที่ตรวจสอบได้ และการเผยแผ่เชิงกลยุทธ์ที่สามารถปรับตัวให้สอดคล้องกับบริบทและความต้องการของสังคมโลกาภิวัตน์ อันนำไปสู่ความสำเร็จอย่างยั่งยืนของการเผยแผ่พระพุทธศาสนาในยุคปัจจุบัน
เอกสารอ้างอิง
กรกนก รุจินาม. (2560). การสร้างสันติภาพของครูสมาธิ. วารสาร มจร ปรัชญาปริทรรศน์, 2(2), 64–80.
กุลนิษฐ์ ชาตินักรบ. (2567). การส่งเสริมความเป็นพลเมืองตามแนวทางของหลักสูตรครูสมาธิของสถาบันพลังจิตตานุภาพ วัดสิรินธรเทพรัตนาราม อำเภอสามพราน จังหวัดนครปฐม. วารสารมณีเชษฐาราม วัดจอมมณี, 7(4), 393–410.
ณญาน นลินขวัญ. (2565). พุทธจิตวิทยาตามแนวการสอนหลักสูตรครูสมาธิของสมเด็จพระญาณวชิโรดม (วิริยังค์ สิรินฺธโร) เพื่อสร้างเสริมสุขภาวะองค์รวม (พุทธศาสตรดุษฎีบัณฑิต). มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. พระนครศรีอยุธยา.
ทวีศักดิ์ ใหม่ประยูร, พ.ต.ท. (2560). การปฏิบัติการพุทธจิตวิทยาเพื่อการเผยแผ่พระพุทธศาสนา. วารสารศรีปทุมปริทัศน์ ฉบับมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์, 17(2), 19–20.
พรพิมล จอโภชาอุดม. (2565). การวิเคราะห์กลยุทธ์การเผยแผ่พระพุทธศาสนาของพระพุทธเจ้าในพระไตรปิฎก. วารสาร มจร พุทธศาสตร์ปริทรรศน์, 6(3), 115–132.
พระครูญาณเพชรรัตน์ (เทวินทร์ ปิยทสฺสี). (2557). ยุทธศาสตร์การเผยแผ่พระพุทธศาสนาเชิงรุก. วารสารสันติศึกษาปริทรรศน์ มจร, 2(2), 80–93.
พระครูปลัดสังวาลย์ เทวสโร (ศรีสุข). (2563). รูปแบบการบริหารงานเผยแผ่พระพุทธศาสนาตามหลักพุทธบริหารการศึกษาสำหรับวัดในกรุงเทพมหานคร (พุทธศาสตรดุษฎีบัณฑิต). มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. พระนครศรีอยุธยา.
พระโสภณวชิรวาที (อาทิตย์ อตฺถเวที). (2566). รูปแบบการเผยแผ่พระพุทธศาสนาตามหลักพุทธจิตวิทยาของพระพรหมบัณฑิต ศ.ดร. (ประยูร ธมฺมจิตฺโต). วารสารสันติศึกษาปริทรรศน์ มจร, 11(6), 2364.
พระสมุห์ไพโรจน์ โอภาโส. (2568). พระวิทยากร มูลนิธิสถาบันพลังจิตตานุภาพหลวงพ่อวิริยังค์ สิรินฺธโร. สัมภาษณ์.
ริญญารัตน์ วรจินตนาลักษณ์. (2566). พุทธจิตวิทยาเพื่อการพัฒนาตนเอง. วารสารปารมิตา ศูนย์วิจัยธรรมศึกษา สำนักเรียนวัดอาวุธวิกสิตาราม, 5(2), 307.
วรงค์ ทันตานนท์. (2554). ต้นกล้าวิทิสาสมาธิร่วมก่อการดีสู่โครงงานแผนที่ GIS พื้นที่คนรักษ์ดีในลุ่มน้ำคลองอู่ตะเภา (รายงานวิจัย). ศูนย์ศึกษาสิ่งแวดล้อมลุ่มน้ำคลองอู่ตะเภา คณะการจัดการสิ่งแวดล้อม มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตหาดใหญ่.
วรรพร ฮอฟมันน์. (2566). ศึกษาผลสัมฤทธิ์วิธีการสอนครูสมาธิเพื่อนำไปใช้ในชีวิตประจำวันของสถาบันพลังจิตตานุภาพ วัดมหาธาตุ อำเภอเมือง จังหวัดนครพนม. วารสารวิชาการสังคมศาสตร์วิทยาลัยสงฆ์ร้อยเอ็ด, 2(1), 10–16.
วีระดนัย ไผ่อรุณรัตน์. (2567). ผู้บุกเบิกสาขา มูลนิธิสถาบันพลังจิตตานุภาพหลวงพ่อวิริยังค์ สิรินฺธโร. สัมภาษณ์.
ศรีสารภี. (2566). พุทธจิตวิทยา ตอนที่ 1. สืบค้นเมื่อ 30 กันยายน 2566 จาก https://www.oknation.net/post/detail/634d4e4d1fdfbe75bf7598ad
สุทธิลักษณ์ สุทธิ. (2560). สมาธิกับการเสริมสร้างพลังจิตตานุภาพ: วิเคราะห์จากวิธีการสอนสมาธิของพระธรรมมงคลญาณ (หลวงพ่อวิริยังค์ สิรินฺธโร). วารสารบัณฑิตศึกษาปริทรรศน์, 13(3), 101–112.
สุภารักษ์ จูตระกูล. (2567). การใช้โซเชียลมีเดียในการเผยแผ่พระพุทธศาสนาเชิงรุกของพระสงฆ์. สืบค้นเมื่อ 8 มีนาคม 2567 จาก http://app.northbkk.ac.th/research_/themes/downloads/abstract/1575880849_abstract.pdf
Phramaha Somphong Unyo. (2023). A feature of dissemination of Buddhism on social media: The strength and the weakness. Buddhist ASEAN Studies Journal, 8, 1–6.
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
รูปแบบการอ้างอิง
ฉบับ
ประเภทบทความ
หมวดหมู่
สัญญาอนุญาต
ลิขสิทธิ์ (c) 2025 วารสารจิตวิทยาพุทธศาสตร์ประยุกต์เพื่อสังคม
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
