กระบวนการเรียนรู้ของชุมชนเพื่อการจัดการขยะอย่างยั่งยืน กรณีศึกษา ชุมชนบ้านรางพลับ อำเภอบ้านโป่ง จังหวัดราชบุรี

บทคัดย่อ

การวิจัยเชิงคุณภาพครั้งนี้ มีวัตถุประสงค์หลักเพื่อศึกษากระบวนการเรียนรู้ของชุมชนเพื่อการจัดการขยะอย่างยั่งยืน โดยใช้ปรากฎการณ์เชิงบรรยายทางสังคม มุ่งทำความเข้าใจและหากระบวนการเรียนรู้ของชุมชนเพื่อการจัดการขยะอย่างยั่งยืน การเก็บข้อมูลใช้การแบบสัมภาษณ์เชิงลึก การสังเกตแบบไม่มีส่วนร่วม การสนทนากลุ่มและการศึกษาเอกสาร วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพและการตรวจสอบความถูกต้องของการวิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพ โดยการตรวจสอบแบบสามเส้าด้านข้อมูล ด้านผู้วิจัยและด้านวิธีการ จากกรณีศึกษาชุมชนบ้านรางพลับหมู่ที่ 1 อำเภอบ้านโป่ง จังหวัดราชบุรี คัดเลือกกรณีศึกษาแบบเจาะจง (Purposive Sampling) ซึ่งมีผู้ให้ข้อมูลหลักรวมทั้งสิ้น 16 คน ประกอบด้วยผู้นำชุมชน จำนวน 2 คน แกนนำชุมชน จำนวน 8 คน เยาวชน จำนวน 4 คน สมาชิกภายในชุมชน จำนวน 2 คน

ผลการศึกษาพบว่า กระบวนการเรียนรู้ของชุมชนเพื่อการจัดการขยะอย่างยั่งยืน ประกอบด้วย 5 ขั้นตอน โดยลำดับขั้นกระบวนการเรียนรู้เริ่มต้นจาก ขั้นที่ 1) ขั้นการรับรู้ถึงปัญหา ขั้นที่ 2) ขั้นระดมความคิดเห็นต่อปัญหาร่วมกัน ซึ่งเป็นขั้นร่วมกันคิดและหาแนวทางแก้ไขปัญหาร่วมกัน นำไปสู่ขั้นที่ 3) ขั้นร่วมกันในการแก้ไขปัญหา เกิดการเรียนรู้และปฏิบัติ แต่เมื่อลองปฏิบัติแล้วยังไม่เกิดผลสำเร็จจึงนำไปสู่ขั้นต่อไป ขั้นที่ 4) ขั้นเข้าใจ และประยุกต์ความรู้ เพื่อให้สอดคล้องและเหมาะสมกับบริบทของชุมชนแล้วลองปฏิบัติจนเกิดผลสำเร็จ และนำไปสู่ขั้นที่ 5) ขั้นถ่ายทอดความรู้เพื่อความยั่งยืน เป็นการปฏิบัติจนเกิดความมั่นใจว่ามีศักยภาพแล้วเกิดผลสำเร็จ จากนั้นจึงเกิดการถ่ายทอดพร้อมด้วยกับการแลกเปลี่ยนความรู้กับชุมชนอื่น เมื่อมีการแลกเปลี่ยนความรู้ส่งผลให้ชุมชนได้รับความรู้ใหม่ๆ เสมอ ชุมชนมีความพร้อมรับต่อการเปลี่ยนแปลง เกิดความเข้าใจจึงรู้จักนำความรู้ที่ได้มาประยุกต์ใช้จึงย้อนกลับไปสู่ขั้นที่ 4 ขั้นเข้าใจและปรับประยุกต์ใช้ ซึ่งจะเป็นกระบวนการเรียนรู้ของชุมชนที่มีความต่อเนื่องและพร้อมรับต่อการเปลี่ยนแปลงสิ่งใหม่อยู่เสมอ ลำดับขั้นกระบวนการเรียนรู้ยังสามารถย้อนกลับไปขั้นการรับรู้ถึงปัญหาได้เสมอ เมื่อชุมชนเกิดมีปัญหาใหม่ขึ้นมา หรือมีการเปลี่ยนแปลงด้านต่าง ๆ เช่น จากสถานการณ์การแพร่โรคระบาดโควิด-19 หรือจากการคาดว่าอาจจะเกิดปัญหาเรื่องของการทิ้งขยะซ้ำเดิม กระบวนการเรียนรู้จะสามารถทำให้แก้ไขปัญหาและจัดการขยะได้อย่างยั่งยืนต่อไปได้