วัฒนธรรมแฝงในค่านิยมธรรมเนียมการใช้พัดของชาวจีนโบราณ

บทคัดย่อ

      บทความวิชาการนี้ อภิปรายถึงการเชื่อมโยงความสัมพันธ์ระหว่างช่วงการพัฒนากับภูมิหลังทางสังคมของพัด ซึ่งวัฒนธรรมของพัดที่เก่าแก่ที่สุดในซีกโลกตะวันออกถือกำเนิดในประเทศจีน ทำให้วัฒนธรรมการใช้พัดเป็นส่วนสำคัญของวัฒนธรรมประจำชาติ ประเทศจีนจึงได้รับสมญานามว่า “เป็นอาณาจักรแห่งพัด” นอกเหนือจากประโยชน์เรื่องการใช้สอยแล้วนั้น พัดเหล่านี้ยังคงทำหน้าที่สำคัญมาตั้งแต่ยุคจีนโบราณ นั่นคือเครื่องประดับทางสังคมและวัฒนธรรม พัดจีนในยุคแรกทำด้วยไม้ไผ่หรือขนนกโดยมีข้าราชบริพารเป็นคนพัด ส่วนพัดที่พวกขุนนางใช้ด้ามพัดจะมีด้ามยาว ส่วนตัวพัดทำด้วยผ้าไหม มีข้าราชสำนักเป็นผู้ถือ การใช้พัดตามแบบที่ว่านี้ได้ดำเนินมาเป็นประเพณีจนถึงสมัยราชวงศ์ถังปี ค.ศ. 618 ภายในท้องพระโรงของจักรพรรดิมีพัดด้ามยาวสีต่าง ๆ ถึง 156 ด้าม ตั้งประดับไว้สำหรับจักรพรรดินี จะประดับด้วยพัด 24 ด้าม และเจ้าหญิงจะมีพัดตั้งประดับไว้ 10 ด้าม การปฏิรูปในระยะเวลากว่า 3,000 ปี ทำให้พัดพัฒนาเป็นหลายตระกูล องค์ประกอบของพัดการออกแบบรูปทรง รูปแบบ ลวดลาย เทคนิคและสีสัน มีความสวยงามและมีเอกลักษณ์เฉพาะท้องถิ่น นอกจากนี้รูปทรง ลวดลาย และสีสันบนพัดยังบ่งบอกกลุ่มชาติพันธุ์ สถานภาพของผู้ใช้และวิถีชีวิตของผู้คน ซึ่งเปรียบเสมือนกระจกเงาที่สะท้อนภาพประวัติศาสตร์ของสังคมในประเทศจีน แสดงให้เห็นถึงวัฒนธรรมที่แฝงอยู่ในค่านิยมธรรมเนียมการใช้พัดของชาวจีน ผ่านลักษณะท่าทางในการใช้พัด และลักษณะพัดที่ใช้จากหลักฐานภาพวาดทางประวัติศาสตร์