การสื่อสารอัตลักษณ์ “เพลงบอก” ในพื้นที่ลุ่มน้ำปากพนัง จังหวัดนครศรีธรรมราช

บทคัดย่อ

งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาอัตลักษณ์ของเพลงบอกในพื้นที่ลุ่มน้ำปากพนัง จังหวัดนครศรีธรรมราช และศึกษากระบวนการสื่อสารอัตลักษณ์ของศิลปะการแสดงพื้นบ้าน“เพลงบอก” ลุ่มแม่น้ำปากพนังผ่านสื่อสร้างสรรค์ ในรูปแบบเชิงคุณภาพ โดยใช้ผู้ให้ข้อมูลหลัก 7 คน ได้แก่ ปราชญ์เพลงบอก ศิลปินท้องถิ่น และประชาชนในชุมชนลุ่มน้ำปากพนัง ผ่านการสัมภาษณ์แบบมีโครงสร้างและไม่มีโครงสร้าง การสนทนากลุ่ม การสังเกตการณ์ และการศึกษาเอกสาร ข้อมูลที่ได้ถูกถอดความและวิเคราะห์ด้วยวิธี Content Analysis พร้อมใช้เทคนิค Triangulation เพื่อเพิ่มความน่าเชื่อถือ ผลการวิจัยพบว่า เพลงบอกเป็นศิลปะการแสดงที่สะท้อนอัตลักษณ์ของชาวลุ่มน้ำปากพนังในหลายมิติ ได้แก่ 1) อัตลักษณ์ส่วนบุคคล โดยปรากฏผ่านความมุ่งมั่นและความชำนาญของแม่เพลงและลูกคู่ 2) อัตลักษณ์ที่สื่อสารผ่านภาษาไทยสำเนียงถิ่นใต้ลุ่มน้ำปากพนัง จังหวัดนครศรีธรรมราช การประชันกลอนสด ท่าทางในการแสดง รวมถึงการแต่งกายแบบพื้นบ้าน 3) อัตลักษณ์เชิงความสัมพันธ์ปรากฏผ่านแม่เพลง ลูกคู่ และผู้ชม รวมถึงพิธีไหว้ครูเพลงบอกระหว่างปราชญ์เพลงบอก ศิลปินท้องถิ่น และกลุ่มเยาวชน 4) อัตลักษณ์เชิงชุมชน ปรากฏผ่านการถ่ายทอดภูมิปัญญาและรากวัฒนธรรมของชุมชนจากปราชญ์เพลงบอก ศิลปินท้องถิ่น สู่เยาวชนรุ่นหลัง โดยการสื่อสารอัตลักษณ์ดังกล่าวถูกถ่ายทอดผ่านสื่อสร้างสรรค์ประเภทสารคดี โดยมีกระบวนการ ดังนี้ 1) ขั้นเตรียมงาน Pre-Production, 2) ขั้นการถ่ายทำ Production และ 3) ขั้นหลังถ่ายทำ Post-Production ซึ่งกระบวนการดังกล่าวช่วยให้เยาวชนและผู้ชมเข้าถึงวัฒนธรรมและอัตลักษณ์เพลงบอกอย่างมีประสิทธิภาพ งานวิจัยชี้ให้เห็นว่าการสื่อสารอัตลักษณ์เพลงบอกผ่านสื่อสร้างสรรค์ช่วยสนับสนุนการอนุรักษ์และสืบทอดเพลงบอกให้เป็นมรดกทางวัฒนธรรมอย่างยั่งยืน