ข้อสันนิษฐานเพิ่มเติมว่าด้วยความสัมพันธ์ระหว่างเจดีย์ทรงระฆังสี่เหลี่ยม ศิลปะล้านช้างกับศิลปะล้านนา

บทคัดย่อ

บทความนี้ต้องการศึกษาต่อยอดองค์ความรู้เกี่ยวกับเจดีย์ทรงระฆังสี่เหลี่ยมในศิลปะล้านช้าง ซึ่งมีพระธาตุศรีสองรัก และพระธาตุหลวง เวียงจันทน์ เป็นต้นแบบ โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาเปรียบเทียบในเชิงศิลปกรรมระหว่างเจดีย์ทรงระฆังสี่เหลี่ยม ในศิลปะล้านช้างกับศิลปกรรมล้านนา ที่มีความสัมพันธ์ทางวัฒนธรรม การเมือง และสังคมกับล้านช้างอย่างแนบแน่น ตั้งแต่กลางพุทธศตวรรษที่ 21 เป็นต้นมา และเพื่อศึกษาเปรียบเทียบในเชิงประติมานวิทยาระหว่างเจดีย์ทรงระฆังสี่เหลี่ยมในศิลปะล้านช้างกับศิลปกรรมล้านนา ที่สัมพันธ์กับคติทางพุทธศาสนา จากการศึกษา พบว่า เจดีย์ทรงระฆังสี่เหลี่ยมในศิลปะล้านช้างน่าจะได้รับการพัฒนาต่อยอดมาจากชุดหลังคาลาดของปราสาทโขงพระเจ้าในศิลปะล้านนา ที่นิยมตั้งแต่กลางพุทธศตวรรษที่ 21 เป็นต้นมา โดยเฉพาะชั้นหลังคาลาดที่มีเสายอดบัวสี่เหลี่ยมของล้านนา พบว่า มีระเบียบทางศิลปกรรมใกล้เคียงกับองค์พระธาตุศรีสองรัก และชั้นหลังคาลาดยอดบัวเหลี่ยมตรงปลายเป็นตุ่มบัวตูมของล้านนา พบว่า มีระเบียบทางศิลปกรรมใกล้เคียงกับพระธาตุหลวง เวียงจันทน์ ในการศึกษาเปรียบเทียบเชิงประติมานวิทยา พบว่า เจดีย์ทรงระฆังสี่เหลี่ยมล้านช้างมีรูปแบบคล้ายคลึงกับภาพเขาสัตบริภัณฑ์และเขาพระสุเมรุจำลองบนรอยพระบาทประดับมุกของวัดพระสิงห์ในพุทธศตวรรษที่ 21 โดยเฉพาะกรณีของพระธาตุหลวงเวียงจันทน์ที่มีการเรียงลำดับของเจดีย์ประธานและบริวารในรูปแบบที่คล้ายคลึงกับภาพจักรวาลบนรอยพระบาทเป็นอย่างยิ่ง แสดงให้เห็นว่าเจดีย์ทรงระฆังสี่เหลี่ยมในศิลปะล้านช้างมีความหมายเชิงประติมานวิทยาในฐานะศูนย์กลางจักรวาลเช่นเดียวกับเจดีย์ในศิลปะอื่น ๆ