กลุ่มรักษ์เชียงของกับการต่อสู้ช่วงชิงพื้นที่ทางความคิดในการเคลื่อนไหว การอนุรักษ์แม่น้ำโขง

บทคัดย่อ

บทความนี้เป็นบทความวิจัย มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษายุทธวิธีการช่วงชิงพื้นที่ทางความคิดในการเคลื่อนไหวด้านการอนุรักษ์แม่น้ำโขงของกลุ่มรักษ์เชียงของระหว่างปี พ.ศ. 2538 - 2567 โดยใช้รูปแบบวิจัยเชิงคุณภาพเก็บข้อมูลผ่านการรวบรวมเอกสาร การสังเกตการณ์แบบไม่มีส่วนร่วม และการสัมภาษณ์เชิงลึก สมาชิกกลุ่มรักษ์เชียงของและผู้ที่เกี่ยวข้อง จำนวน 15 คน การตรวจสอบข้อมูลแบบสามเส้า ผลการวิจัยพบว่า การเคลื่อนไหวของกลุ่มรักษ์เชียงของมิใช่เพียงการคัดค้านโครงการพัฒนาเชิงกายภาพเท่านั้น หากแต่เป็นกระบวนการต่อสู้เชิงอุดมการณ์ที่ลุ่มลึกในการท้าทายและรื้อถอนอำนาจนำของรัฐและทุนอย่างเป็นระบบ โดยยุทธวิธีของกลุ่มรักษ์เชียงของในการช่วงชิงพื้นที่ทางความคิดสามารถจำแนกเป็น 5 ประเด็นสำคัญ ได้แก่ 1) การผลิตองค์ความรู้จากฐานรากสู่การต่อรองเชิงนโยบาย 2) การสร้างเครือข่ายและพันธมิตรในการเคลื่อนไหว 3) การใช้สื่อเพื่อเป็นพื้นที่การสื่อสารและการต่อรอง 4) การเคลื่อนไหวเชิงสัญลักษณ์และการเผชิญหน้าอย่างสันติ 5) การดำรงความอิสระและความชอบธรรมของกลุ่ม กลุ่มรักษ์เชียงของประสบความสำเร็จในการช่วงชิงพื้นที่ทางความคิด เพราะสามารถสร้าง “สามัญสำนึกใหม่” ที่ท้าทายอำนาจนำของรัฐและทุนด้วยการเสนอชุดความคิดใหม่เกี่ยวกับแม่น้ำโขงว่ามิใช่เพียง “เส้นทางเศรษฐกิจการค้า” หากแต่เป็น “พื้นที่แห่งวิถีชีวิต”โดยการเชื่อมโยงชุดความรู้ท้องถิ่น ผ่านเครื่องมือทางวัฒนธรรม สื่อ และเครือข่าย โดยการเปลี่ยนสนามการต่อสู้จาก “พื้นที่ทางกายภาพ” สู่ “พื้นที่ทางความคิด” อย่างลึกซึ้ง บนพื้นฐานทุนทางปัญญา ทุนทางวัฒนธรรม และทุนทางสังคมจากระดับท้องถิ่นสู่เวทีระดับภูมิภาคอย่างมีชั้นเชิง