จากหัวท่าถึงเกาะลอย: ความหลากหลายทางชีวภาพ วัฒนธรรม ในพื้นที่ชุมชนปากน้ำทุ่งใสเพื่อพัฒนาผลิตภัณฑ์ชุมชน ยกระดับสู่การเป็นพิพิธภัณฑ์ชุมชนมีชีวิต อำเภอสิชล จังหวัดนครศรีธรรมราช

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาข้อมูลชุมชนด้านทรัพยากรชีวภาพและภูมิปัญญาท้องถิ่นในพื้นที่ชุมชนปากน้ำทุ่งใส เทศบาลตำบลทุ่งใส อำเภอสิชล จังหวัดนครศรีธรรมราช 2) ยกระดับผลิตภัณฑ์ชุมชน ในรูปแบบพัฒนาบรรจุภัณฑ์ภายใต้ฐานทรัพยากรชีวภาพให้เป็นผลิตภัณฑ์อัตลักษณ์ชุมชน 3) จัดทำพิพิธภัณฑ์ชุมชนมีชีวิต และ 4) พัฒนารูปแบบกลไกลการบริหารจัดการพิพิธภัณฑ์ชีวิต เป็นการวิจัย เชิงคุณภาพ และปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม กลุ่มผู้ให้ข้อมูลสำคัญ 9 กลุ่ม ได้แก่ 1) ผู้บริหารและเจ้าหน้าที่เทศบาล 22 คน 2) ปราชญ์ชุมชน 5 คน 3) คนในชุมชนตำบลทุ่งใส 98 คน 4) ผู้ประกอบการชุมชน 7 ราย 5) กลุ่มชมรม/อาสาสมัคร 24 คน 6) ผู้ใช้บริการ 33 คน 7) นักวิชาการ 7 คน 8) กลุ่มเยาวชน 21 คน และ 9) หน่วยงานราชการ ที่เกี่ยวข้อง 8 คน รวมทั้งสิ้น 225 คน คัดเลือกแบบเจาะจง (Purposive Sampling) และเทคนิค Snowball เครื่องมือที่ใช้ เป็นแบบสัมภาษณ์เชิงลึก แบบสำรวจ สัมภาษณ์เชิงลึก สนทนากลุ่ม และสัมมนาวิจัย วิเคราะห์ข้อมูลเชิงพรรณนา ผลการวิจัยพบว่า ฐานข้อมูลทรัพยากรชีวภาพพืช 17 ชนิด สัตว์ 41 วงศ์ 49 สกุล ภูมิปัญญาท้องถิ่นหลากหลาย ยกระดับผลิตภัณฑ์อัตลักษณ์ 2 ผลิตภัณฑ์ ได้แก่ ปั้นสิบไส้หอยหวาน และจ๊อรวมทะเล ยกระดับเป็นพิพิธภัณฑ์ชุมชนมีชีวิต 1 แหล่ง บริหารจัดการโดยคนในชุมชนท้องถิ่นนำโดยเทศบาล เป็นการเรียนรู้และการบริหารจัดการทรัพยากร พัฒนาการท่องเที่ยวเชิงนิเวศ และสร้างมูลค่าเพิ่มจากทรัพยากรท้องถิ่น สามารถยกระดับเศรษฐกิจ และคุณภาพชีวิตชาวชุมชนตำบลทุ่งใส ผลการประเมินผลลัพธ์การตอบแทนทางสังคม (SROI) = 1.44 ควรนำฐานความรู้ทรัพยากรชีวภาพ อัตลักษณ์ ภูมิปัญญา ความร่วมมือของชุมชน ไปยกระดับการเรียนรู้ สร้างความรักหวงชุมชน เพิ่มมูลค่า คุณค่า คุณภาพชีวิต ควรนำผลการวิจัยไปขยายพื้นที่อื่นรองรับการกำหนดนโยบาย ขับเคลื่อนเมืองแห่งการเรียนรู้ อย่างมีประสิทธิภาพ