ถอดบทเรียนการใช้หญ้าแฝกแก้ปัญหาดินดานเพื่อทำการเกษตร : กรณีศึกษา พื้นที่หมู่บ้านรอบศูนย์ศึกษาการพัฒนาห้วยทราย อันเนื่องมาจากพระราชดำริ จังหวัดเพชรบุรี

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ ถอดบทเรียนและเสนอแนวทางในการรณรงค์ส่งเสริมการใช้หญ้าแฝกแก้ปัญหาดินดานเพื่อทำการเกษตร : กรณีศึกษา พื้นที่หมู่บ้านรอบศูนย์ศึกษาการพัฒนาห้วยทรายอันเนื่องมาจากพระราชดำริ จังหวัดเพชรบุรี เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ เครื่องมือที่ใช้วิจัย ได้แก่ แบบสัมภาษณ์ เชิงลึก ผู้ให้ข้อมูลสำคัญ ได้แก่ 1) เจ้าหน้าที่ศูนย์ศึกษาการพัฒนาห้วยทรายฯ และเจ้าหน้าที่สถานีพัฒนาที่ดินเพชรบุรี 2) เครือข่ายคนรักษ์แฝก และ 3) เกษตรกรที่ได้รับการส่งเสริมการใช้หญ้าแฝก สำรวจพื้นที่และศึกษาการใช้หญ้าแฝก วิเคราะห์ผลด้วยทฤษฎีการเปลี่ยนแปลงตามกรอบการวิจัยเชิงย้อนรอยใน 3 มิติ คือ บทบาทและกลยุทธ์การดำเนินงานของหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง, ปัจจัยที่เอื้อและเป็นอุปสรรคต่อการขับเคลื่อน และผลระยะสั้นที่นำไปสู่ความสำเร็จของพื้นที่ ผลวิจัยพบว่า ผลสำเร็จของพื้นที่เกิดจากการมีบทบาทผู้นำที่ชัดเจนของหน่วยงานและภาคีเครือข่ายที่เกี่ยวข้องในการขยายผลการใช้ประโยชน์จากหญ้าแฝกและการทำเกษตรที่ถูกวิธีให้เกษตรกรตระหนักว่าหญ้าแฝกสามารถฟื้นฟูดินดานเพื่อทำการเกษตรได้อย่างยั่งยืน หน่วยงานที่เกี่ยวข้องดำเนินกลยุทธ์โดยอาศัยความร่วมมือในลักษณะเครือข่ายในด้านการรวมกลุ่มให้ความรู้, การสนับสนุนทรัพยากร และการกำกับดูแล ส่งผลให้เกษตรกรเกิดการยอมรับการใช้หญ้าแฝก สามารถพัฒนาเป็นเกษตรกรตัวอย่างในพื้นที่ ดินดานได้รับการฟื้นฟู เกิดผลสำเร็จระยะยาวและมีแนวโน้มเกิดการทำเกษตรกรรมที่ยั่งยืน พบปัจจัยความสำเร็จการใช้หญ้าแฝกแก้ปัญหาดินดานเพื่อทำการเกษตร คือ 1) บทบาทผู้นำและกลยุทธ์การดำเนินงานที่ชัดเจนของหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง 2) การยอมรับการใช้ประโยชน์จากหญ้าแฝกของกลุ่มเกษตรกร