รูปแบบการปฏิบัติตามแนวทางคฤหัสถ์โพธิสัตว์ ในพระพุทธศาสนามหายาน

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาความหมาย เป้าหมาย พัฒนาการ แนวคิด และอิทธิพลของคฤหัสถ์โพธิสัตว์ ในพระพุทธศาสนามหายาน 2) ศึกษาแนวทางการปฏิบัติคฤหัสถ์โพธิสัตว์ในคัมภีร์พระพุทธศาสนามหายาน 3) เสนอรูปแบบการปฏิบัติตนตามแนวทางคฤหัสถ์โพธิสัตว์ ในพระพุทธศาสนามหายาน โดยใช้รูปแบบการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยศึกษาข้อมูลจากพระไตรปิฎกมหายานฉบับภาษาจีนเป็นหลัก และเอกสารอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้อง แล้วจึงนำข้อมูลที่ได้มาทำการวิเคราะห์ เพื่อให้ได้เนื้อหาสอดคล้องตามลำดับ ผลการศึกษาวิจัยพบว่า การปฏิบัติคฤหัสถ์โพธิสัตว์ เป็นรูปแบบการปฏิบัติตนของคฤหัสถ์ซึ่งเกิดขึ้นพร้อมกับพัฒนาการของพระพุทธศาสนามหายานโดยมีบทบาทในการปฏิบัติรักษาเผยแผ่ปกป้องพระพุทธศาสนาควบคู่กับการใช้ชีวิตทางโลก ผู้วิจัย พบว่า คัมภีร์ในพระพุทธศาสนามหายานได้วางแนวการปฏิบัติ 2 ส่วน คือ 1) หลักธรรมที่สัมพันธ์กับการปฏิบัติคฤหัสถ์โพธิสัตว์ ได้แก่ โพธิสัตว์จริยา เป็นต้น และ 2) การปฏิบัติไตรสิกขาและโพธิสัตว์ศีล โดยเลือกปฏิบัติโพธิสัตว์ศีลชนิดที่เหมาะสมกับแนวทางการดำเนินชีวิตของตน รูปแบบการปฏิบัติตามแนวทางคฤหัสถ์โพธิสัตว์สามารถปฏิบัติได้ 7 ขั้นตอน ได้แก่ 1) รับรู้แนวทางการปฏิบัติ 2) แรงจูงใจต่อการเข้าสู่กระบวนการปฏิบัติ 3) การตัดสินใจเลือกแนวทาง 4) การเริ่มต้นเข้าสู่กระบวนการปฏิบัติ 5) การดำเนินอยู่บนแนวทางการปฏิบัติ 6) การสร้างคุณลักษณะภายในและภายนอก และ 7) การสร้างความมั่นคงต่อการปฏิบัติอยู่บนแนวทางของคฤหัสถ์โพธิสัตว์ คฤหัสถ์โพธิสัตว์จึงต้องทำสร้างความพร้อมทั้งทางโลกและทางธรรมด้วยการเรียนรู้ ประกอบอาชีพ ดำรงชีวิตด้วยปัจจัย 4 ปฏิบัติต่อครอบครัวและสังคมตามกรอบของหลักธรรมและวินัยตามแบบพระโพธิสัตว์ โดยมุ่งสร้างประโยชน์แก่ตนเองและผู้อื่น พร้อมอุทิศความดีทั้งปวงเพื่อเป้าหมายในพระโพธิญาณเป็นสำคัญ