กฎหมายการปกครองว่าด้วยหลักนิติรัฐในสังคมไทย

บทคัดย่อ

บทความฉบับนี้เป็นการนำเสนอเรื่องกฎหมายการปกครองว่าด้วยหลักนิติรัฐในสังคมไทย เมื่อกล่าวถึงกฎหมายปกครองเป็นเรื่องของอำนาจปกครองที่บัญญัติอยู่ในกฎหมายต่าง ๆ ไม่ว่ากฎหมายนั้นจะอยู่ในชื่อกฎหมายใด และกฎหมายแต่ละฉบับอาจจะมีทั้งเรื่องกฎหมายอาญา กฎหมายแพ่ง และกฎหมายปกครองอยู่ในฉบับเดียวกันได้ โดยกฎหมายจะบัญญัติให้อำนาจหน้าที่แก่ผู้ใช้อำนาจคือ หน่วยงานทางปกครองหรือหน่วยงานอื่น ๆ ของรัฐ หรือหน่วยงานเอกชนที่ใช้อำนาจปกครองและเจ้าหน้าที่ และผู้ใช้อำนาจจะต้องดำเนินการให้เป็นไปตามหลักเกณฑ์ที่กฎหมายบัญญัติ จึงใช้อำนาจปกครองในการออกกฎ การออกคำสั่งทางปกครอง การกระทำทางปกครอง และสัญญาทางปกครอง เพื่อให้บรรลุตามหน้าที่และเจตนารมณ์ของกฎหมายและสามารถนำกฎหมายไปใช้ได้อย่างถูกต้อง โดยให้รัฐใช้หลักนิติรัฐเป็นหลักการสำคัญของกฎหมายมหาชนที่เรียกร้องให้รัฐมีการปกครองที่ดี การปกครองที่ดีตามที่หลักนิติรัฐคือ การปกครองโดยกฎหมาย ไม่ใช่การปกครองโดยคน โดยการปกครองโดยกฎหมาย เป็นเรื่องที่พึงปรารถนามากกว่าการปกครองโดยมนุษย์ ไม่ว่าจะเป็นผู้ใดก็ตาม และเป็นรากฐานสำคัญของหลักนิติรัฐ เป็นหลักที่ยึดถือและยึดมั่นในหลักการที่ว่าการปกครองที่ดีคือ “การปกครองโดยกฎหมาย ไม่ใช่โดยคน” หลักนิติรัฐเรียกร้องว่า แม้รัฐจะมีอำนาจอธิปไตยซึ่งเป็นอำนาจสูงสุดก็ตาม แต่รัฐสมัยใหม่ที่เป็นรัฐเสรีประชาธิปไตยจะต้องเคารพกฎหมายและผูกพันตนเองด้วยกฎหมายที่รัฐสร้างขึ้น ทั้งนี้ เพื่อป้องกันไม่ให้รัฐหรือหน่วยงานของรัฐมีอำนาจเหนือปัจเจกชน ในการสั่งการให้ปัจเจกชนกระทำการใด ๆ โดยตามอำเภอใจได้