ถอดบทเรียนการขับเคลื่อนชุมชนเกษตรคาร์บอนต่ำ ภายใต้แนวคิดเกษตรทฤษฎีใหม่: กรณีศึกษา ตำบลคลองน้อย อำเภอเมืองจังหวัดสุราษฎร์ธานี

บทคัดย่อ

บทความวิจัยฉบับนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ถอดบทเรียนการเป็นชุมชนเกษตรคาร์บอนต่ำของชุมชนคลองน้อย อำเภอเมือง จังหวัดสุราษฎร์ธานี 2) เพื่อเสนอแนวทางในการขับเคลื่อนชุมชนเกษตรสู่การเป็นชุมชนเกษตรแบบคาร์บอนต่ำ วิธีดำเนินการวิจัยโดยการวิจัยนี้ใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพ ใช้การสนทนา การสัมภาษณ์ การบันทึก และการสังเกตกลุ่มตัวอย่าง คือ เจ้าของศูนย์การเรียนรู้, เจ้าหน้าที่กรมวิชาการเกษตรภาคที่เจ็ด, เจ้าหน้าที่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น และเกษตรกร วิธีดำเนินการวิจัย สำรวจพื้นที่ชุมชนคลองน้อย ศึกษารูปแบบการทำเกษตรของศูนย์การเรียนรู้จากตัวชี้วัดชุมชนคาร์บอนต่ำและยั่งยืน วิเคราะห์ผลสำเร็จของศูนย์การเรียนรู้โดยใช้ ToC (Theory of Change) 3 มิติ คือ ภาคีเครือข่ายและบทบาทที่เกี่ยวข้องกับศูนย์การเรียนรู้, ปัจจัยที่เอื้อและอุปสรรคต่อการขับเคลื่อน และผลสำเร็จระยะสั้นนำไปสู่ความสำเร็จของศูนย์การเรียนรู้ ผลการวิจัยพบว่า ชุมชนต้นแบบนี้เกิดจากริเริ่มจัดตั้งศูนย์การเรียนรู้เพื่อแก้ปัญหาราคาพืชผลและการใช้สารเคมีของเกษตรกรในพื้นที่ซึ่งตระหนักว่า การทำเกษตรสารเคมีก่อให้เกิดปัญหาสิ่งแวดล้อมและทุนการผลิตสูง กระทั่งภาครัฐเข้ามามีส่วนร่วมด้านทรัพยากร และความรู้แนวคิดสร้างการมีส่วนร่วมกับชุมชนตั้งแต่การวางแผน และร่วมดำเนินการติดตามขับเคลื่อนการเกษตร เกิดการขยายแนวร่วม และศูนย์การเรียนรู้มีความเข้มแข็งขึ้นตามลำดับ จนสร้างความยั่งยืน สร้างรายได้ เกิดความความสำเร็จในระยะยาวเพื่อดำเนินกิจกรรมนำไปสู่การทำเกษตรที่ยั่งยืน  ทั้งนี้พบปัจจัยความสำเร็จการขับเคลื่อนสู่การเป็นชุมชนเกษตรคาร์บอนต่ำ ได้แก่  1) ภาวะผู้นำและความสามารถของเจ้าของศูนย์การเรียนรู้ที่ และ 2) บทบาทภาคีเครือข่ายภาครัฐที่ให้การสนับสนุนชุมชนที่อ้างอิงตามความต้องการของเกษตรกรในพื้นที่