การศึกษาดินฟ้าอากาศสมุฏฐานในทางการแพทย์แผนไทย ตามหลักพุทธปรัชญา

บทคัดย่อ

บทความวิจัยฉบับนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาบทบาทของวาโยธาตุภายในร่างกายตามหลักพุทธปรัชญาและวิทยาศาสตร์การแพทย์และ 2) ศึกษาการเจ็บป่วยเนื่องจากการเปลี่ยนแปลงของปัจจัยในสภาพอากาศภายนอกต่อการทำหน้าที่ของวาโยธาตุภายในร่างกาย เป็นการวิจัยเชิงเอกสารใช้การเก็บรวบรวมข้อมูลจากคัมภีร์ทางพุทธศาสนา ตำรากายวิภาคศาสตร์และสรีรวิทยา และเอกสารวิชาการด้านอุตุนิยมวิทยาเพื่อนำข้อมูลที่ได้มาวิเคราะห์ความสัมพันธ์เชิงบทบาทหน้าที่ระหว่างบทบาทของวาโยธาตุ (ธาตุลม) ภายในร่างกายกับปัจจัยในสภาพอากาศภายนอก กระทั่งบ่งชี้ได้ถึงปัจจัยของสภาพอากาศที่ส่งผลต่อการเกิดโรคของร่างกายผลการวิจัยพบว่า วาโยธาตุคืออากาศที่ไหลเข้าสู่ร่างกายผ่านระบบทางเดินหายใจและทำบทบาทในสภาวะไหลไปใน 3 ช่องทางสำคัญ ได้แก่ เส้นเลือด เส้นเอ็น และช่องอากาศภายในร่างกาย หรือเรียกรวมว่า "การไหลของลมและเลือดลม" ปัจจัยที่มีผลต่อการเปลี่ยนแปลงของสภาพอากาศโดยเฉพาะอุณหภูมิ ความชื้น ความกดอากาศ และความสูงของพื้นที่มีผลต่อการแปรปรวนและติดขัดของลมในช่องทางต่าง ๆ ของร่างกายจนเป็นสาเหตุของการเจ็บป่วย เช่น โรคลมแดดจากอุณหภูมิอากาศเพิ่มสูงขึ้น อาการปวดข้อเนื่องจากอากาศมีอุณหภูมิและความชื้นต่ำ อาการครั่นเนื้อครั่นตัว ใจหวิวใจสั่นในวัยสูงอายุเนื่องจากอากาศมีอุณหภูมิและความชื้นสูง เป็นต้น ทั้งนี้ เพื่อให้แพทย์แผนไทยสามารถรับมือกับอาการเจ็บป่วยที่เกิดจากดินฟ้าอากาศสมุฏฐานได้อย่างถูกต้อง ทั้งการรักษาด้วยเภสัชเวช โภชนเวช และหัตถเวชศาสตร์ไทย ควรต้องมีการต่อยอดงานวิจัยครั้งนี้เข้าสู่การพัฒนาวิธีการรักษาและการวิจัยเชิงติดตามผลการรักษาในผู้ป่วยอาสาสมัครต่อไปในอนาคต