วิเคราะห์สถานะและบทบาทของสตรีกับความมั่นคงของพระพุทธศาสนา

บทคัดย่อ

          บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อศึกษาสถานะและบทบาทของสตรีสมัยพุทธกาลและหลังพุทธกาล 2) เพื่อศึกษาสถานะและบทบาทของสตรีสมัยปัจจุบัน และ 3) เพื่อวิเคราะห์สถานะและบทบาทของสตรีกับความมั่นคงของพระพุทธศาสนา เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ ประชากรคือภิกษุณีและอุบาสิกาทั้งสมัยพุทธกาลและสมัยปัจจุบัน กลุ่มตัวอย่างเลือกจากกลุ่มที่มีผลงานโดดเด่นด้านการสร้างความมั่นคงให้กับพระพุทธศาสนา เป็นการสืบค้นจากพระไตรปิฎก อรรถกถา ฎีกา อนุฎีกา ปกรณ์วิเสสและงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง รวบรวมข้อมูลด้วยการจดบันทึกและคัดลอกข้อมูล วิเคราะห์ข้อมูลตามคำถามวิจัย คือ 1) สตรีสมัยพุทธกาลแสดงบทบาทต่อความมั่นคงของพระพุทธศาสนาลักษณะใด 2) สตรีสมัยปัจจุบันแสดงบทบาทต่อความมั่นคงของพระพุทธศาสนาอย่างไร และ 3) สตรีมีอิทธิพลต่อความมั่นคงของพระพุทธศาสนามากน้อยเพียงใด ผลการวิจัยพบว่า 1) สถานะและบทบาทของสตรีกลุ่มตัวอย่างสมัยพุทธกาล มีความหลากหลายของชาติกำเนิดและสังคม แต่มีการสร้างความมั่นคงให้กับพระพุทธศาสนาเช่นกัน ลักษณะการสร้างความมั่นคงสมัยพุทธกาลกับหลังพุทธกาลแตกต่างและเหมือนกัน คือ สตรีสมัยพุทธกาลมี 3 ลักษณะ ได้แก่ 1.1) มีส่วนร่วมบัญญัติพระวินัย 1.2) เผยแผ่พระพุทธศาสนา และ 1.3) สร้างถาวรวัตถุ 2) สตรีสมัยหลังพุทธกาลมี 3 ลักษณะเช่นกันแตกต่างเพียงลักษณะแรก คือ การชำระและรักษาพระวินัย ส่วนที่เหลือมีความเหมือนกัน ซึ่งรูปแบบลักษณะที่ 1 เป็นกลไกการสร้างความมั่นคงภายใน ส่วนลักษณะที่เหลือ เป็นกลไกสร้างความมั่นคงภายนอกให้กับพระพุทธศาสนา และ 3) สถานะทางชาติกำเนิดและสังคมของสตรีส่วนใหญ่เป็นบุคคลระดับชั้นผู้นำ ความมั่นคงของพระพุทธศาสนาทั้งภายในและภายนอก บางส่วนเกิดจากสถานะและการแสดงบทบาทของสตรีกลุ่มตัวอย่างมาจนทุกวันนี้