ปปัญจธรรม : ปัญหาและแนวทางแก้ไขเชิงพุทธบูรณาการ

บทคัดย่อ

          บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาหลักปปัญจธรรมตามแนวพระอภิธรรม 2) ศึกษาวิเคราะห์สภาพปัญหาอันเกิดจากปปัญจธรรมและแนวทางแก้ไข 3) นำเสนอแนวทางแก้ไขปัญหาอันเกิดจากปปัญจธรรมเชิงพุทธบูรณาการ การวิจัยเป็นเชิงคุณภาพ มีวิธีดำเนินการวิจัยในรูปแบบเอกสารและภาคสนามโดยการสัมภาษณ์เชิงลึกนักวิชาการด้านพระพุทธศาสนาจำนวน 6 รูป/คน และนำข้อมูลทั้งหมดมาวิเคราะห์ สังเคราะห์เพื่อนำเสนอในลักษณะการพรรณนา ผลการวิจัยพบว่า 1) ปปัญจธรรมฝ่ายพระอภิธรรมเป็นกิเลสในกลุ่มโลติกเจตสิก 3 ประกอบด้วย ตัณหา มานะ ทิฏฐิ มีสภาพธรรมสัมพันธ์อิงอาศัยกันและเป็นรากฐานของปัญหา 2) สภาพปัญหาอันเกิดจากปปัญจธรรม ได้แก่ การบริโภคที่มากเกินความพอดีและหนี้ครัวเรือน การแข่งขันแสวงหาอำนาจและการใช้อำนาจสร้างความรุนแรง ทั้งความรุนแรงเชิงปัจเจกและความรุนแรงเชิงโครงสร้าง ความเห็นผิดในสภาพปัญหาดังกล่าว 3) นำเสนอรูปแบบการแก้ไขปัญหาเชิงพุทธบูรณาการด้วย E – F - Q Model ดังนี้ 3.1) การแก้ไขปัญหาอันเกิดจากตัณหา ด้วยหลักดุลยภาพแห่งชีวิต โดยการลดให้พอดี (มัญตัญญุตา) ใช้อย่างพอเพียง (ทิฏฐธัมมิกัตถะ) ดูแลด้วยปัญญา (สติสัมปชัญญะ) และควบคุมด้วยศีล (ศีล 5) พัฒนาความต้องการด้วยหลักฉันทะ และการตระหนักรู้ประโยชน์และโทษ 3.2) การแก้ไขปัญหาอันเกิดจากมานะ ด้วยหลักภราดรภาพแห่งสังคม ทั้งระดับมโนธรรมและจริยธรรมตามหลักสาราณียธรรม 6 คือ เมตตากายกรรม เมตตาวจีกรรม เมตตามโนกรรม สาธารณโภคี สีลสามัญญตา และทิฏฐิสามัญญตา หลักขันติธรรม การตระหนักรู้ประโยชน์และโทษ 3.3) การแก้ไขปัญหาอันเกิดจากทิฏฐิด้วยหลักคุณภาพแห่งชีวิต คือ การตระหนักรู้และเข้าใจตนเองแนวพุทธด้วยกระบวนการสร้างสัมมาทิฏฐิ