รูปแบบการสอนกรรมฐานในจังหวัดพระนครศรีอยุธยา

บทคัดย่อ

ดุษฎีนิพนธ์นี้มีวัตถุประสงค์ 3 ข้อ คือ 1) เพื่อศึกษาการสอนกรรมฐานในคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาท 2) เพื่อศึกษาการสอนกรรมฐานรูปแบบเดิมในจังหวัดพระนครศรีอยุธยา และ 3) เพื่อศึกษารูปแบบการสอนกรรมฐานในจังหวัดพระนครศรีอยุธยา

          กรรมฐานในคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาท มี 2 แบบ คือ (1) สมถกรรมฐาน มีวิธีการ 4 วิธี คือ กสิณ 10 อย่าง อสุภ 10 อย่าง อนุสสติ 10 อย่าง พรหมวิหาร 4 อย่าง อรูปธรรม 4 อย่าง อาหาเรปฏิกูลสัญญา 1 อย่าง จตุธาตุววัฏฐาน 1 อย่าง (2) วิปัสสนากรรมฐาน คือ การเจริญสติปัฏฐาน 4 ประการ โดยมีสติกำหนดรู้เท่าทันปัจจุบันอารมณ์ และพิจารณาโดยความไม่เที่ยง เป็นทุกข์ เป็นอนัตตา

          รูปแบบการสอนกรรมฐานของวัดมเหยงคณ์ วัดตาลเอน วัดบึงลัฏฐิวัน วัดใหญ่ชัยมงคล วัดพนัญเชิงวรวิหาร เป็นการสอนตามแนวสติปัฏฐาน 4 คือการพิจารณากาย การพิจารณาความรู้สึก การพิจารณาความคิด การพิจารณาธรรม เช่น ขันธ์ 5 อายตนะ 12 นิวรณ์ 5 เป็นต้น

          ผลที่เกิดจากการปฏิบัติกรรมฐาน มี 4 ด้าน คือ (1) ด้านกายภาพ ผู้ปฏิบัติได้เคลื่อนไหว อิริยาบถต่าง ๆ ทำให้สุขภาพร่างกายแข็งแรง เลือดลมไหลเวียนดี เป็นการสร้างภูมิต้านทานโรค (2) ด้านจิตภาพ ส่งผลให้มีสุขภาพจิตดี จิตใจสงบ ไม่ฟุ้งซ่าน ไม่โกรธง่าย และสามารถลดทุกข์ทางใจได้ (3) ด้านสังคม ผู้ปฏิบัติสามารถปรับตัวให้อยู่ร่วมกันในสังคมได้อย่างมีความสุข (4) ด้านปัญญา ส่งผลให้ผู้ปฏิบัติมีความสุขุมรอบครอบ รู้จักบาป บุญ ทำดีได้ดี ทำชั่วได้ชั่ว มีเหตุผลในการดำเนินชีวิต และใช้ปัญญาแก้ไขปัญหาในชีวิติประจำวันได้อย่างเหมาะสม