การจัดการศพและอัตลักษณ์ของสัปเหร่อในบริบทพื้นที่นาภาคใต้ กรณีศึกษาชุมชนวัดมัชฌิมภูผา (ดอนกลาง) อำเภอร่อนพิบูลย์ จังหวัดนครศรีธรรมราช

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อศึกษารูปแบบและความเชื่อการจัดการศพของชุมชนวัดมัชฌิมภูผา(ดอนกลาง) และ 2) เพื่อศึกษาอัตลักษณ์ของสัปเหร่อประจำวัดมัชฌิมภูผา (ดอนกลาง) โดยวิธีวิจัยเชิงคุณภาพ มีขอบเขตการศึกษาด้านเวลาศึกษาเฉพาะในช่วงปี พ.ศ. 2540-2561 เก็บข้อมูลจากเอกสารและภาคสนาม ในพื้นที่ศึกษาชุมชนวัดมัชฌิมภูผา (ดอนกลาง) โดยใช้การสังเกตแบบไม่มีส่วนร่วม และ การสัมภาษณ์แบบเจาะลึก จากกลุ่มผู้อาวุโสในชุมชน พระสงฆ์ สัปเหร่อ ข้อมูลที่ได้จะถูกนำมาจำแนกหมวดหมู่ ตีความ สร้างข้อสรุป และนำเสนอด้วยวิธีการวิเคราะห์เชิงพรรณนา 

          ผลการศึกษาพบว่า

          ในช่วงปี พ.ศ. 2540 - 2561 ชุมชนวัดมัชฌิมภูผา (ดอนกลาง) มีการเปลี่ยนแปลงด้านสังคม เศรษฐกิจ ระบบสาธารณูปโภค หน่วยงานรัฐเอกชน องค์กรชุมชน รวมถึงรูปแบบและความเชื่อในการจัดการศพ ได้เปลี่ยนแปลงไปตามวิถีแห่งสังคมเมือง บรรยากาศงานศพเป็นการเตรียมพร้อมอย่างดี มีความสวยงาม หรูหรา สะดวกสบาย มีการเช่าบริการร้านค้า ร้านดอกไม้ ประดับประดาตกแต่งโลงศพด้วยกระดาษสีทอง สวยงาม โลงแอร์คอนดิชั่น จัดงานศพที่บ้าน บางศพมาตั้งที่ศาลาวัดเนื่องจากความสะดวกสบายประหยัดเงินและเวลา ไม่เหนื่อยยาก บรรยากาศในงานศพเป็นไปอย่างครึกครื้น

          ในส่วนอัตลักษณ์ของสัปเหร่อของวัดมัชฌิมภูผา (ดอนกลาง) พบว่า มีพลวัตเปลี่ยนแปลงไปพร้อมกับวิธีแห่งการเผาศพ กล่าวคือ จากอดีตมีการเผาแบบสามส้าง (เชิงตะกอน) สัปเหร่อไม่มีตัวตนที่ชัดเจน เมื่อมีการเปลี่ยนมาเป็นการเผาศพแบบเมรุ สัปเหร่อมีความชัดเจนขึ้น ปัจจุบันการมีเมรุเผาศพแบบเตาเผา ทำให้ตำแหน่งสัปเหร่อเคลื่อนตัวเป็น “นักจัดการศพ” นอกจากมีความรู้การเผาศพแล้ว ยังมีความชำนาญในการดูแล ทำความสะอาด ซ่อมแซมเตาเผาศพ นอกจากนี้ยังสามารถพบเห็นได้ง่าย เรียกใช้ง่าย แต่งตัวดี ใจกล้า นักเลง ไม่กลัวผี ปฏิบัติอยู่ในศีล ไม่มีอาคมมาก มีอาชีพหลากหลาย เป็นมัคทายก นำไหว้พระทุกงานบุญประเพณีของชาวพุทธ ทำสวน อัตลักษณ์ที่โดดเด่นที่ยังธำรงไว้อย่างเหนียวแน่นคือการมีคติความเชื่อทำบุญส่วนกุศล ไม่รับอามิสสินจ้างในการเผาศพ