รูปแบบการพัฒนาการให้บริการสุขภาพผู้สูงอายุระยะยาวในชุมชนโดยระบบสุขภาพปฐมภูมิ และกองทุนหลักประกันสุขภาพในระดับท้องถิ่นหรือพื้นที่ จังหวัดมหาสารคาม

บทคัดย่อ

ภูมิหลังและวัตถุประสงค์: ประเทศไทยได้ก้าวสู่สังคมผู้สูงอายุเต็มรูปแบบ ผู้สูงอายุมีแนวโน้มที่จะประสบกับข้อจำกัดในการทำกิจวัตรประจำวัน เมื่อมีการเจ็บป่วยเรื้อรังที่เพิ่มขึ้น และอยู่ในภาวะพึ่งพิงบางส่วนหรือทั้งหมดจำเป็นต้องการได้รับการดูแลทางการแพทย์และสาธารณสุข ขณะที่แนวโน้มผู้สูงอายุที่เพิ่มขึ้นและต้องการดูแลด้านสุขภาพแต่ไม่มีผู้ดูแลที่เพิ่มมากขึ้น ภาครัฐได้กำหนดนโยบายการส่งเสริมและปฏิรูประบบบริการสุขภาพผู้สูงอายุด้านการบริบาลที่บ้าน/ชุมชน และการดูแลสุขภาพตนเองในระบบสุขภาพปฐมภูมิเชิงนวัตกรรมที่มีความหลากหลาย จึงควรมีรูปแบบการพัฒนาการให้บริการสุขภาพผู้สูงอายุระยะยาวในชุมชน เพื่อให้ผู้สูงอายุเข้าถึงการบริการสาธารณสุขได้อย่างมีประสิทธิภาพและประสิทธิผลสูงสุด  การวิจัยครั้งนี้จึงมีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนารูปแบบการพัฒนาการให้บริการสุขภาพผู้สูงอายุระยะยาวในชุมชน โดยระบบสุขภาพปฐมภูมิและกองทุนหลักประกันสุขภาพในระดับท้องถิ่นหรือพื้นที่ จังหวัดมหาสารคาม

ระเบียบวิธีการวิจัย: การวิจัยครั้งนี้ เป็นการวิจัยแบบผสานวิธี (Mixed Methods Research) ระยะที่ 1 วิธีวิจัยเชิงคุณภาพ ประยุกต์ใช้แนวคิดวงจรคุณภาพ PDCA ในกลุ่มเป้าหมาย จำนวน 1,400 คน เพื่อกำหนดสมมติฐานการการวิจัยเชิงปฏิบัติการ ระยะที่ 2 วิธีวิจัยเชิงปริมาณศึกษาในประชากรและกลุ่มตัวอย่าง จำนวน 400 คน ระยะที่ 3 วิธีวิจัยเชิงคุณภาพ ประเมินยืนยัน (Expert Verify) โดยผู้เชี่ยวชาญ ใช้เทคนิคเดลฟาย จำนวน 12 คน และสร้างรูปแบบการพัฒนา

ผลลัพธ์: (1) กลุ่มเป้าหมายที่เกี่ยวข้องมีส่วนร่วม ทุกขั้นตอนในกระบวนการวงจรคุณภาพ PDCA เพื่อพัฒนารูปแบบการให้บริการสุขภาพผู้สูงอายุระยะยาวในชุมชนโดยระบบสุขภาพปฐมภูมิและกองทุนหลักประกันสุขภาพในระดับท้องถิ่นหรือพื้นที่ ผลวิจัยในกลุ่มตัวอย่าง พบว่า การพัฒนาการให้บริการสุขภาพผู้สูงอายุระยะยาว ในชุมชน โดยระบบบริการสุขภาพปฐมภูมิและกองทุนหลักประกันสุขภาพในระดับท้องถิ่นหรือพื้นที่จังหวัดมหาสารคาม โดยรวม อยู่ในระดับดี ค่าเฉลี่ย () = 4.30 ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน (SD)= 0.51 (2) ปัจจัยเงื่อนไขที่มีอิทธิพลต่อการให้บริการสุขภาพผู้สูงอายุระยะยาวในชุมชนฯ มี 5 ปัจจัย ได้แก่ ปัจจัยด้านผลกระทบจากการถ่ายโอนโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล (รพ.สต.) ไปยังองค์การบริหารส่วนจังหวัด (อบจ.) ปัจจัยด้านการสื่อสารสุขภาพกับชุมชนและสังคม ปัจจัยด้านการบริหารจัดการกองทุนย่อย (LTC) ขององค์กรปกครองท้องถิ่น ปัจจัยด้านการมีส่วนร่วมของภาคีเครือข่ายในชุมชน และ ปัจจัยด้านความต้องการและคาดหวังในประโยชน์ที่จะได้รับ โดยตัวแปรพยากรณ์ทั้ง 5 ตัวแปร มีค่าถดถอยพหุคูณ เท่ากับ .715 สามารถร่วมกันพยากรณ์การพัฒนาการให้บริการสุขภาพผู้สูงอายุระยะยาวในชุมชนฯ ได้ร้อยละ 63.70 (R²= .637, F= 29.739 ) อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p<0.05) (3) รูปแบบการพัฒนาการให้บริการสุขภาพผู้สูงอายุระยะยาวในชุมชน ประกอบด้วย 2 องค์ประกอบหลัก คือ 1) การพัฒนาการให้บริการสุขภาพผู้สูงอายุระยะยาวในชุมชนฯ มี 5 องค์ประกอบหลัก 38 องค์ประกอบย่อย และ 2) องค์ประกอบปัจจัยเงื่อนไขที่มีอิทธิพลต่อการพัฒนาการให้บริการสุขภาพผู้สูงอายุระยะยาวในชุมชนฯ มี 5 องค์ประกอบหลัก 40 องค์ประกอบย่อยแล้วสร้างเป็นรูปแบบการพัฒนาการให้บริการสุขภาพผู้สูงอายุระยะยาวในชุมชน โดยระบบสุขภาพปฐมภูมิและกองทุนหลักประกันสุขภาพในระดับท้องถิ่นหรือพื้นที่ จังหวัดมหาสารคาม

สรุปผล: รูปแบบการพัฒนาการให้บริการสุขภาพผู้สูงอายุระยะยาวในชุมชน โดยระบบสุขภาพปฐมภูมิและกองทุนหลักประกันสุขภาพในระดับท้องถิ่นหรือพื้นที่ จังหวัดมหาสารคามมีความเหมาะสมอยู่ในระดับสูงได้รับการประเมินและปรับปรุงสำเร็จ สามารถนำไปสู่การจัดทำข้อเสนอเชิงนโยบายพัฒนาศักยภาพเครือข่ายหน่วยบริการสุขภาพปฐมภูมิโดยบูรณาการร่วมกับกองทุนหลักประกันสุขภาพในระดับท้องถิ่นให้มีประสิทธิภาพ เพื่อสร้างความเข้มแข็งของระบบสุขภาพปฐมภูมิเชิงนวัตกรรมของประเทศไทย