แนวทางการพัฒนาสู่องค์กรนวัตกรรมยุคเทคโนโลยีพลิกผันของสถานศึกษา สังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาหนองคาย เขต 1

ภาณุเดช แสนบุญเมือง; วัลลภา อารีรัตน์

doi:10.60027/iarj.2025.280236

ผู้แต่ง

ภาณุเดช แสนบุญเมือง มหาวิทยาลัยขอนแก่น https://orcid.org/0009-0000-6515-683X
วัลลภา อารีรัตน์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น https://orcid.org/0009-0003-8863-2108

DOI:

https://doi.org/10.60027/iarj.2025.280236

คำสำคัญ:

องค์กรแห่งนวัตกรรม, แนวทางการพัฒนา, ยุคนวัตกรรมพลิกผัน

บทคัดย่อ

ภูมิหลังและวัตถุประสงค์: ในยุคปัจจุบันโลกเปลี่ยนแปลงไปอย่างรวดเร็วเกิดการพลิกผันส่งผลให้การเป็นผู้นำองค์กรต้องมีการเปลี่ยนแปลงรูปแบบการบริหารจัดการองค์กรให้มีประสิทธิภาพ สถานศึกษาจึงต้องปรับเปลี่ยนกระบวนทัศน์ใหม่ให้ก้าวทันต่อการเปลี่ยนแปลงและความหลากหลายด้านเทคโนโลยีสารสนเทศเพื่อให้บุคลากรภายในองค์กรมีความรู้เท่าทันเทคโนโลยีสารสนเทศ ซึ่งมีความจำเป็นอย่างยิ่งด้านการทำงานในยุคปัจจุบัน การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1. ศึกษาสภาพที่เป็นจริงและสภาพที่พึงประสงค์ องค์กรนวัตกรรมยุคเทคโนโลยีพลิกผันในสังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาหนองคาย เขต 1 2. ศึกษาแนวทางการพัฒนาสถานศึกษาสู่องค์กรนวัตกรรมยุคเทคโนโลยีพลิกผันในสังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาหนองคาย เขต 1

ระเบียบวิธีการวิจัย: การวิจัยแบ่งออกเป็น 2 ระยะ ได้แก่ ระยะที่ 1 ศึกษาสภาพที่เป็นจริงและสภาพที่พึงประสงค์ขององค์กรนวัตกรรมยุคเทคโนโลยีพลิกผันของสถานศึกษา สังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาหนองคาย เขต 1 จำนวน 157 โรงเรียน ผู้ให้ข้อมูล คือ บริหารสถานศึกษาและครู จำนวน 1,412 คน กลุ่มตัวอย่าง จำนวน 112 โรงเรียน ผู้ให้ข้อมูลหลัก ได้แก่ ผู้บริหารสถานศึกษาและข้าราชการครู ในสังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาหนองคาย เขต 1 จำนวน 302 คนเป็นการเก็บข้อมูลเชิงปริมาณโดยใช้แบบสอบถาม มีค่าความเชื่อมั่น 0.90 วิเคราะห์ข้อมูลด้วยค่าสถิติ ค่าความถี่ ร้อยละ ค่าเบี่ยงเบนมาตรฐาน และจัดเรียงลำดับความต้องการจำเป็น (PNI_Modified) ระยะที่ 2 แนวทางการพัฒนาสู่องค์กรนวัตกรรมยุคเทคโนโลยีพลิกผันของสถานศึกษา การเก็บข้อมูลเชิงคุณภาพ โดยใช้แบบสัมภาษณ์ผู้ทรงคุณวุฒิจำนวน 5 คน โดยวิธีการเลือกแบบเจาะจง วิเคราะห์เนื้อหา (Content Analysis) นำเสนอโดยวิธีการพรรณนา

ผลการวิจัย: (1) สภาพที่เป็นจริงและสภาพที่พึงประสงค์ พบว่า 1) สภาพที่เป็นจริงในภาพรวมอยู่ในระดับปานกลาง เมื่อพิจารณารายด้านพบว่าด้านการสร้างเครือข่ายดิจิทัลมีค่าเฉลี่ยสูงสุดและด้านวัฒนธรรมองค์กรสร้างสรรค์ การสร้างเครือข่ายดิจิทัลมีค่าเฉลี่ยต่ำสุด 2) สภาพที่พึงประสงค์ขององค์กรนวัตกรรมยุคเทคโนโลยีพลิกผัน โดยภาพรวมอยู่ในระดับปานกลาง เมื่อพิจารณารายด้านพบว่าด้านโครงสร้างองค์กรที่ยืดหยุ่นมีค่าเฉลี่ยสูงสุด และด้านวัฒนธรรมองค์กรสร้างสรรค์ ด้านการกำหนดวิสัยทัศน์ชัดเจน และ การสร้างเครือข่ายดิจิทัล มีค่าเฉลี่ยต่ำสุดเท่ากัน และค่าดัชนีความต้องการจำเป็นมีค่า อยู่ระหว่าง 0.487 ถึง 0.547 พบว่าความต้องการจำเป็นในการพัฒนาสูงสุดคือด้านวัฒนธรรมองค์กรสร้างสรรค์ และต่ำสุดด้านการสร้างเครือข่ายดิจิทัล (2) แนวทางการพัฒนาสู่องค์กรนวัตกรรมยุคเทคโนโลยีพลิกผันของสถานศึกษา 1) ด้านวัฒนธรรมองค์กรสร้างสรรค์ ผู้บริหารควรส่งเสริมบรรยากาศการทำงานเป็นทีมอย่างเป็นกัลยาณมิตร การสร้างค่านิยมร่วมกับการทำงานใหม่ๆ และการส่งเสริมให้ครูแลกเปลี่ยนเรียนรู้หมุนเวียนเปลี่ยนหน้าที่ในการพัฒนางานร่วมกัน 2) ด้านโครงสร้างองค์กรที่ยืดหยุ่น ผู้บริหารเน้นการกระจายอำนาจและเปิดโอกาสให้ครูทำงานตรงกับความรู้ความสามารถ และส่งเสริมบรรยากาศการทำงานที่ยืดหยุ่น 3) ด้านการสร้างเครือข่ายดิจิทัล ผู้บริหารส่งเสริมให้ครูนำเทคโนโลยีดิจิทัลบูรณาการในการจัดการเรียน สร้างเครือข่ายการเรียนรู้เกี่ยวกับนวัตกรรมที่ใช้เทคโนโลยีดิจิทัลเป็นฐานในการพัฒนา และเปิดโอกาสให้ครูแลกเปลี่ยนเรียนรู้นวัตกรรมร่วมกันอย่างต่อเนื่อง 4) ด้านการกำหนดวิสัยทัศน์ชัดเจน ผู้บริหารกำหนดนโยบายที่มุ่งสร้างนวัตกรรม การกำหนดกลยุทธ์แผนงานและตัวชี้วัดความสำเร็จของนวัตกรรมร่วมกัน และสร้างแรงจูงใจเพื่อการสร้างสรรค์นวัตกรรมในการจัดการเรียนรู้และปฏิบัติงาน และ 5) ด้านการพัฒนาศักยภาพนวัตกร ผู้บริหารส่งเสริมการนำนวัตกรรมจากครูที่ผ่านการอบรมมาขยายผลต่อในสถานศึกษา และการเผยแพร่นวัตกรรมผ่านช่องทางแฟลตฟอร์มที่หลากหลาย

สรุปผล: 1. สภาพที่เป็นจริงขององค์กรนวัตกรรมยุคเทคโนโลยีพลิกผันของสถานศึกษา สังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาหนองคาย เขต 1 ในภาพรวมอยู่ในระดับปานกลาง เมื่อพิจารณารายด้านพบว่า ด้านการสร้างเครือข่ายดิจิทัลมีค่าเฉลี่ยสูงสุด และด้านวัฒนธรรมองค์กรสร้างสรรค์ การสร้างเครือข่ายดิจิทัลมีค่าเฉลี่ยต่ำสุด 2. สภาพที่พึงประสงค์ขององค์กรนวัตกรรมยุคเทคโนโลยีพลิกผัน โดยภาพรวมอยู่ในระดับปานกลาง เมื่อพิจารณารายด้านพบว่าด้านโครงสร้างองค์กรที่ยืดหยุ่นมีค่าเฉลี่ยสูงสุด และด้านวัฒนธรรมองค์กรสร้างสรรค์ ด้านการกำหนดวิสัยทัศน์ชัดเจน และการสร้างเครือข่ายดิจิทัล มีค่าเฉลี่ยต่ำสุดเท่ากัน 3. ค่าดัชนีความต้องการจำเป็นขององค์กรนวัตกรรมยุคเทคโนโลยีพลิกผันของสถานศึกษาในภาพรวมมีค่า PNI Modified อยู่ระหว่าง 487 ถึง 0.547 พบว่าความต้องการจำเป็นในการพัฒนาสูงสุดคือด้านวัฒนธรรมองค์กรสร้างสรรค์ และต่ำสุดด้านการสร้างเครือข่ายดิจิทัล

เอกสารอ้างอิง

กรกต ขาวสะอาด.(2563). การพัฒนารูปแบบการบริหารเพื่อการเป็นองค์การนวัตกรรมในสถานศึกษาขั้นพื้นฐาน.ปริญญาปรัชญาดุษฎีบัณฑิต สาขาวิชาการบริหารการศึกษา คณะครุศาสตรมหาวิทยาลัยราชภัฏนครปฐม.

จักภัทสรัณย์ ไตรรัตน์ และสิรินธร สินจินดาวงศ์. (2563). การพัฒนาสถานศึกษาสู่องค์กรนวัตกรรม กรณีศีึกษา: โรงเรียนในสหวิทยาเขตวิภาวดี. การประชุมนำเสนอผลงานวิจัยระดับบัณฑิตศึกษา ครั้งที่ 15 ปีการศึกษา 2563.

จาตุรนต์ ชุติธรพงษ์. (2553). การจัดการความรู้เพื่อสร้างสรรค์นวัตกรรมของบุคลากร สายปฏิบัติการ วิชาชีพ ของมหาวิทยาลัยในกำกับของรัฐ. วิทยานิพนธ์ปริญญาบริหารธุรกิจมหาบัณฑิต สาขาวิชาการจัดการ บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ์.

ณัฐยา สินตระการผล. (2553). การสร้างนวัตกรรมให้เป็น Core competency. กรุงเทพฯ: เอ็กซ์เปอร์เน็ท.

ธันฐิตา พร้อมพันธุ์. (2563). ภาวะผู้นำเชิงผู้ประกอบการของผู้บริหารสถานศึกษาที่ส่งผลต่อองค์การแห่งนวัตกรรมของโรงเรียนขยายโอกาสทางการศึกษาในจังหวัดชัยภูมิ. วิทยานิพนธ์ปริญญาศึกษาศาสตรมหาบัณฑิตมหาวิทยาลัยขอนแก่น.

ปริญ พิมพ์กลัด. (2557). ปัจจัยของนวัตกรรมองค์กรและองค์กรแห่งการเรียนรู้ ที่มีอิทธิพลต่อผล การ ดำเนินงานของสถาบันการเงินผู้ให้บริการด้านสินเชื่อเช่าซื้อรถยนต์. วิทยานิพนธ์ปริญญาบริหารธุรกิจมหาบัณฑิต สาขาวิชาบริหารธุรกิจ บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัย เทคโนโลยีราชมงคลอีสาน.

ปัญญา เลิศไกร, นิลรัตน์ นวกิจไพฑูรย์, ลัญจกร นิลกาญจน์, กฤตพร แซ่แง่ สายจันทร์. (2562). การจัดการนวัตกรรมการพัฒนาองค์กร. วารสารมหาจุฬานาครทรรศน์ มหาวิทยาลัยจุฬาลงกรณ์ราชวิทยาลัย. 6 (8), 3745-3757

ปานชนก ด้วงอุดม. (2562). การศึกษาสภาพการเป็นองค์กรนวตกรรมของสถานศึกษาตามความคิดเห็น ของผู้บริหารสถานศึกษา สังกัดสํานักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาพระนครศรีอยุธยา เขต 2. วิทยานิพนธ์ครุศาสตรมหาบัณฑิต, มหาวิทยาลัยราชภัฏ พระนครศรีอยุธยา.

ปิยะ ตันติเวชยานนท์. (2560). ปัจจัยที่มีผลต่อการเป็นองค์การแห่งนวัตกรรม กรณีศึกษา: บริษัท ซุปเปอร์ริช อินเตอร์เนชั่นเนล เอ็กซ์เชนจ์ 1965 จำกัด. วารสารวิชาการมหาวิทยาลัย ปทุมธานี, 9(2), 102- 111.

เปรมฤดี ศรี วิชัย, กฤตพัทธ์ ฝึกฝน และพินทอง ปินใจ. (2556). ความสัมพันธ์ระหว่างการบริหารงานแบบมีส่วนร่วมวัฒนธรรมองค์การเชิงสร้างสรรค์กับความพึงพอใจในงานตามการรับรู้ของบุคลากร วิทยาลัยพยาบาล บรมราชชนนีพะเยา. วารสารสภาการพยาบาล, 28(3),95-107.

ภารดี อนันต์นาวี. (2565). ผู้บริหารสถานศึกษา: ภาวะผู้นําดิจิทัล. วารสารวิชาการมหาวิทยาลัยนอร์ท กรุงเทพ. 11(2), 1-12.

ภูเบศก์ บาลชน. (2563). โมเดลภาวะผู้นำของผู้บริหารสถานศึกษาที่ส่งผลต่อการเป็นองค์การนวัตกรรมของโรงเรียนประถมศึกษาในจังหวัดขอนแก่น: โมเดลแข่งขันภาวะผู้นำการเรียนรู้และภาวะผู้นำแบบร่วมพลัง. วิทยานิพนธ์ปริญญาศึกษาศาสตรมหาบัณฑิตมหาวิทยาลัยขอนแก่น.

ระวิพร โนนทิง และ อาคม อึ่งพวง. (2560). บรรยากาศองค์กรที่ส่งผลต่อองค์กรสมรรถนะสูงขององค์กร ในกำกับ มหาวิทยาลัยขอนแก่น, วารสารศึกษาศาสตร์ ฉบับวิจัยบัณฑิตศึกษา มหาวิทยาลัยขอนแก่น, 11(3),205-215.

รุ่งนภา ดำเกิงลัภนวณิช. (2564). องค์การแห่งนวัตกรรมและองค์การแห่งการเรียนรู้ที่มีอิทธิพลต่อประสิทธิภาพการปฏิบัติงานตามสมรรถนะหลักของบุคลากรของธนาคารพาณิชย์แห่งหนึ่งในเขตกรุงเทพมหานคร. วิทยานิพนธ์บริหารธุรกิจมหาบัณฑิต (บธ.ม.): มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒิ.

ศศิประภา ชัยประสิทธิ์. (2553). องค์กรแห่งนวัตกรรมทางเลือกของผู้ประกอบการยุคใหม่. กรุงเทพฯ: มหาวิทยาลัยกรุงเทพ.

สมนึก เอื้อจิระพงษ์พันธ์และคณะ. (2553). นวัตกรรม: ความหมาย ประเภท และความสำคัญต่อการเป็นผู้ประกอบการ. วารสารบริหารธุรกจ, 33(128), 49 - 65.

สมหมาย ทองมี. (2552). ความเป็นองค์กรนวัตกรรมและความสามารถทางนวัตกรรมกรณีศึกษา โรงพยาบาล เกาะสมุย. การศึกษาอิสระบริหารธุรกจมหาบณฑต สาขาวิชาบริหารธุรกิจ บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ.

สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาหนองคายเขต 1. (2565). รายงานผลการดำเนินงานประจำปีงบประมาณ พ.ศ. 2565. สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาหนองคายเขต 1.

สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาหนองคายเขต 1. (2566). แผนพัฒนาการศึกษาขั้นพื้นฐาน พ.ศ. 2566-2570. สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาหนองคายเขต 1.

สุกัญญา แช่มช้อย. (2555). แนวคิดเชิงนวัตกรรมสำหรับการบริหารสถานศึกษาในศตวรรษที่ 21. วารสารศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร, 14(2), 117-128.

สุริศา ริมคีรี. (2563). การพัฒนาตัวบ่งชี้องค์การแห่งนวัตกรรมการศึกษาของโรงเรียนมัธยมศึกษา สังกัดสํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน, วารสารวิจัยรําไพพรรณี, 14(2), 77-90.

เสาวพันธ์ ภูมิอิทร์. (2565). รูปแบบการพัฒนาองค์กรนวัตกรรมในยุคนวัตกรรมพลิกผันของสถานศึกษา สังกัดสํานักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาอุดรธานี เขต 1. วิทยานิพนธ์ปริญญาศึกษาศาสตรมหาบัณฑิตมหาวิทยาลัยขอนแก่น.

อนุพงษ์ ชุมแวงวาปี. (2561). การพัฒนารูปแบบองค์การแห่งนวัตกรรมของโรงเรียนมัธยมศึกษา สังกัดสํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน. วิทยานิพนธ์ปรัชญาดุษฎีบัณฑิต: มหาวิทยาลัยบูรพา.

อรัญญา พิสุทธากุล. (2566). การพัฒนารูปแบบการบริหารจัดการองค์กรนวัตกรรมทางการศึกษาของสถานศึกษาในศตวรรษที่ 21 สังกัดองค์กรปกครองท้องถิ่น จังหวัดสมุทรปราการ. มหาวิทยาลัยนอร์ทกรุงเทพและวิทยาลัยนานาชาติเซนต์เทเรซา.

อรุณรัตน์ วิไลรัตนกุล. (2565). องค์ประกอบคุณลักษณะผู้นำเชิงพุทธในสังคมนวัตกรรมพลิกผันสำหรับสถานศึกษา. บทความดุษฎีนิพนธ์เรื่อง โมเดลเชิงสาเหตุคุณลักษณะผู้นำเชิงพุทธในสังคมนวัตกรรมพลิกผันสำหรับสถานศึกษา. มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.

Krejcie, R. V., & Morgan, D. W. (1970). Determining sample size for research activities. Educational and Psychological Measurement, 30(3), 607-610.