มาตรการทางกฎหมายว่าด้วยการคุ้มครองทารกในครรภ์มารดาที่ติดยาเสพติด

บทคัดย่อ

ภูมิหลังและวัตถุประสงค์: สุขภาพของทารกในครรภ์ของมารดาที่ติดยาเสพติดจะส่งผลต่อทารกในครรภ์ ผลการวิจัยทางการแพทย์ชี้ให้เห็นว่ายากระตุ้นให้เกิดอาการทางจิตในทารกในครรภ์ ส่งผลต่อสมองและระบบประสาท ส่งผลให้เกิดการคลอดก่อนกำหนด ความไร้ความสามารถ และความบกพร่องทางร่างกายหรือจิตใจ รวมถึงการแท้งบุตรหรือเสียชีวิต ความเชื่อในชีวิตจริงถือว่าทารกควรได้รับการปกป้องในขณะที่ยังอยู่ในตัวแม่ ดังนั้นการวิจัยนี้มีวัตถุประสงเพื่อ 1) เพื่อศึกษาหลักการ และแนวคิดเกี่ยวกับการคุ้มครองทารกในครรภ์มารดาที่ติดยาเสพติด 2) เพื่อศึกษากฎหมายระหว่างประเทศ กฎหมายต่างประเทศและกฎหมายไทยที่เกี่ยวข้องกับการคุ้มครองทารกในครรภ์มารดาที่ติดยาเสพติด 3) เพื่อศึกษาวิเคราะห์ปัญหาทางกฎหมายเกี่ยวกับการคุ้มครองทารกในครรภ์มารดาที่ติดยาเสพติด 4) เพื่อเสนอแนวทางแก้ไขปรับปรุงกฎหมายเกี่ยวกับการคุ้มครองทารกในครรภ์มารดาที่ติดยาเสพติด

ระเบียบวิธีการวิจัย: การวิจัยนี้ ดำเนินการวิจัยเชิงคุณภาพ ด้วยการวิจัยเอกสาร คือ กฎหมายไทย กฎหมายต่างประเทศและกฎหมายระหว่างประเทศ พร้อมทั้งศึกษาจากคำพิพากษา ตำรา หนังสือ วิทยานิพนธ์ ดุษฎีนิพนธ์ บทความ วารสารออนไลน์ หนังสือพิมพ์ สื่ออิเล็กทรอนิกส์และเว็บไซต์ นอกจากนี้ได้ทำการศึกษาข้อมูลภาคสนามด้วยการสัมภาษณ์เชิงลึก จากประชากรผู้มีความรู้ความเชี่ยวชาญประชากรสัมภาษณ์เชิงลึกแบบเฉพาะเจาะจง โดยจะทำการสัมภาษณ์ประชากรที่มีส่วนที่เกี่ยวข้องเป็นกลุ่ม คือ กลุ่มผู้บังคับใช้กฎหมาย จำนวน 3 คน กลุ่มบุคลากรทางการแพทย์ จำนวน 4 คน กลุ่มนักจิตวิทยา นักสังคมสงเคราะห์ จำนวน 3 คน แล้วนำข้อมูลทั้งหมดมาวิเคราะห์และสังเคราะห์ตามกระบวนการวิจัยแล้วบรรยายเชิงพรรณนา

ผลการวิจัย (1) หลักการและแนวคิดที่เกี่ยวข้องกับการคุ้มครองทารกในครรภ์มารดาที่ติดยาเสพติดมีสองแนวคิด ได้แก่ แนวคิดภายใต้ปรัชญากฎหมายธรรมชาติ ที่สนับสนุนชีวิต (Pro - Life) โดยเห็นว่าทารกในครรภ์มารดาย่อมได้รับการคุ้มครองตามหลักสิทธิมนุษยชน ส่วนแนวคิดที่สองเป็นแนวคิดภายใต้สำนักกฎหมายบ้านเมือง ที่เห็นว่าทารกในครรภ์มารดายังไม่มีสถานะบุคคลตามกฎหมาย มารดาเท่านั้นที่มีสิทธิเลือกตามหลักสนับสนุนทางเลือก (Pro - choice)  (2) จากการศึกษาเปรียบเทียบกฎหมายไทยและต่างประเทศเกี่ยวกับการคุ้มครองทารกในครรภ์มารดาที่ติดยาเสพติด พบว่า สาธารณรัฐฝรั่งเศสไม่ให้การรับรองสถานะบุคคลของทารกในครรภ์มารดาและมีแนวโน้มที่สนับสนุนหลัก (Pro - choice) เช่นเดียวกับประเทศไทย แต่กฎหมายของสหราชอาณาจักร สหรัฐอเมริกา สหพันธ์สาธารณรัฐเยอรมนี ยึดหลักสนับสนุนชีวิต (Pro-life) หรือ “Born Alive Rule” ทำให้ทารกในครรภ์มารดาได้รับการคุ้มครองตามหลักสิทธิมนุษยชน โดยเฉพาะอย่างยิ่งกฎหมายของสหรัฐอเมริกา มีการตรากฎหมายคุ้มครองทารกในครรภ์มารดาที่เสพยาเสพติดอย่างเฉพาะเจาะจง (3) ประเทศไทยมีปัญหาทางกฎหมายเกี่ยวกับทารกในครรภ์มารดาที่ติดยาเสพติดที่สำคัญ 4 ประการ คือ ประการที่หนึ่ง การไม่มีสถานะบุคคลของทารกในครรภ์ส่งผลให้ไม่ได้รับการคุ้มครองตามหลักสิทธิมนุษยชน ประการที่สอง ความไม่สมดุลของกฎหมายเกี่ยวกับการคุ้มครองสิทธิของมารดาในรัฐธรรมนูญสอดคล้องกับแนวคิดสนับสนุนทางเลือก (Pro - choice) แต่ขัดกับแนวคิดสนับสนุนชีวิต (Pro-life) ประการที่สาม สิทธิของแพทย์ที่จะตรวจสุขภาพของทารกในครรภ์ขัดต่อสิทธิของมารดาที่ได้รับการคุ้มครองตามรัฐธรรมนูญและไม่มีกฎหมายคุ้มครองแพทย์ ประการที่สี่ ประเทศไทยไม่มีกฎหมายคุ้มครองทารกในครรภ์มารดาอย่างเฉพาะเจาะจง ผู้วิจัยจึงได้เสนอแนะ ให้ปรับปรุงกฎหมายเพื่อคุ้มครองทารกในครรภ์มารดาที่ติดยาเสพติด ตามหลัก ( Pro - Life) โดยเสนอแก้ไขพระราชบัญญัติสุขภาพแห่งชาติ พ.ศ.2550 และเสนอร่างกฎกระทรวง เรื่อง มาตราการทางการแพทย์ในการตรวจรักษาทารกในครรภ์มารดาที่ติดยาเสพติด พ.ศ. ... เพื่อให้การคุ้มครองการมีชีวิต คุ้มครองสุขภาพ ทารกในครรภ์มารดที่ติดยาเสพติด และคุ้มครองแพทย์ ทั้งนี้ ภายใต้หลักปฏิญญาสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชนของสหประชาชาติ

สรุปผล: แนวคิดสนับสนุนชีวิต (Pro-life) ซึ่งสนับสนุนสิทธิของทารกในครรภ์ตามหลักสิทธิมนุษยชน และแนวคิดสนับสนุนทางเลือก (Pro - choice) ซึ่งให้ความสำคัญกับสิทธิของมารดาและไม่ยอมรับบุคลิกภาพทางกฎหมายของทารกในครรภ์ เป็นหลักการที่ขัดแย้งกัน 2 ประการเกี่ยวกับการคุ้มครองทารกในครรภ์ที่ติดยา- คุณแม่ที่ติดยาเสพติด หลักการเหล่านี้ถูกเน้นในการศึกษานี้ โดยชี้ให้เห็นว่าประเทศไทยมีมาตรการส่งเสริมชีวิต เช่น การเปลี่ยนแปลงพระราชบัญญัติสุขภาพแห่งชาติและการออกกฎใหม่ เพื่อปกป้องทารกในครรภ์และบุคลากรทางการแพทย์ที่ปฏิบัติต่อพวกเขา