ปัญหาการยุบพรรคการเมืองที่มีผลกระทบต่อพรรคการเมืองไทย

บทคัดย่อ

ประเทศไทยมีการกำหนดเหตุแห่งการยุบพรรคการเมืองไว้ ดังนี้ พระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยพรรคการเมือง พ.ศ. 2560 การสิ้นสภาพความเป็นพรรคการเมือง ศาลรัฐธรรมนูญสั่งยุบพรรคการเมือง และ มีการควบรวมพรรคการเมือง พระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร พ.ศ. 2561 หัวหน้าพรรคหรือกรรมการบริหารพรรครู้เห็นหรือไม่ได้ยับยั้งผู้สมัครที่ทำให้การเลือกตั้งไม่สุจริต กรณีเรียกหรือรับทรัพย์สินเพื่อลงสมัครหรือส่งผู้สมัคร หรือไม่ลงสมัครหรือไม่ส่งผู้สมัครเพื่อให้ฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งได้ประโยชน์ ซึ่งความผิดตามกฎหมายการเลือกตั้งนี้ แม้เป็นความผิดต่อส่วนตัว แต่หัวหน้าพรรคหรือคณะกรรมการไม่ได้ยับยั้งการกระทำความผิด ศาลรัฐธรรมนูญก็สามารถสั่งยุบพรรคได้ จากเหตุการยุบพรรคการเมืองตามกฎหมายดังกล่าว มีปัญหาว่าเป็นการกำหนดเหตุแห่งการยุบพรรคการเมืองที่มากเกินไป โดยบางเหตุก็ไม่ร้ายแรงเป็นเพียงความผิดเล็กน้อย หรือเป็นเหตุทางเทคนิค หรือเป็นเหตุที่ไม่ปฏิบัติตามกำหนดระยะเวลา ก็สามารถถูกตัดสินยุบพรรคการเมืองได้    ดังนั้นบทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาและวิเคราะห์เกี่ยวกับปัญหาการยุบพรรคการเมืองที่มีผลกระทบต่อพรรคการเมืองไทย อันเป็นมาตรการที่กระทบต่อเสรีภาพของประชาชนในการดำเนินกิจกรรมของพรรคการเมือง ซึ่งศาลรัฐธรรมนูญมีอำนาจสั่งยุบพรรคการเมืองเพื่อลงโทษพรรคการเมืองในกรณีที่หัวหน้าพรรคการเมือง กรรมการบริหารพรรคการเมือง หรือสมาชิกพรรคการเมืองใช้สิทธิและเสรีภาพของตนในนามพรรคการเมืองเพื่อล้มล้างการปกครอง หรือกระทำการเพื่อมิให้การเลือกตั้งเป็นไป โดยสุจริตและเที่ยงธรรม หรือฝ่าฝืนต่อกฎหมายที่เกี่ยวกับการจัดทำบัญชีและเงินสนับสนุนพรรคการเมือง อันเป็น กระบวนการตรวจสอบการใช้เสรีภาพของหัวหน้าพรรคการเมือง กรรมการบริหารพรรคการเมือง และสมาชิกพรรคการเมืองให้อยู่ในขอบเขตตามที่รัฐธรรมนูญบัญญัติไว้  อย่างไรก็ดี การใช้มาตรการยุบพรรคการเมืองในประเทศไทยยังคงเป็นปัญหา เนื่องจากเมื่อศาลรัฐธรรมนูญมีคำสั่งยุบพรรคการเมืองแล้ว ในหลายกรณีปรากฎว่าผลของคำสั่งนั้นไม่สอดคล้องกับการคุ้มครองเสรีภาพและดำเนินกิจกรรมของพรรคการเมืองตามกฎหมายรัฐธรรมนูญ ทั้งยังส่งผลกระทบต่อเสรีภาพในการดำเนินกิจกรรมทางการเมืองของปัจเจกบุคคลในพรรคการเมือง อันได้แก่หัวหน้าพรรคการเมืองและคณะกรรมการบริหารพรรคการเมืองจนเกินสมควร ทำให้การใช้เสรีภาพทางการเมืองในระบอบประชาธิปไตยของประชาชนไม่อาจเกิดขึ้นได้โดยแท้จริง

        นอกจากนั้นยังพบว่าภายหลังจากที่มีการยุบพรรคการเมืองแล้ว มาตรการลงโทษที่จะลงแก่หัวหน้าพรรคและกรรมการบริหารพรรค จะมีอยู่ 2 รูปแบบคือ การตัดสิทธิทางการเมืองและการตัดสิทธิเลือกตั้ง โดยการตัดสิทธิทางการเมืองนั้น เป็นการห้ามมิให้ผู้นั้นใช้สิทธิในทางการเมืองตามที่กฎหมายกำหนด แต่ไม่ตัดสิทธิในการเลือกตั้ง ส่วนการตัดสิทธิเลือกตั้งนั้น เป็นการตัดสิทธิทางการเมืองของบุคคลนั้นและห้ามมิให้บุคคลนั้นมีสิทธิในการเลือกตั้งด้วย สำหรับในประเทศไทยนั้น ได้ใช้มาตรการตัดสิทธิเลือกตั้งเพียงประการเดียวในการลงโทษหัวหน้าพรรคและกรรมการบริหารพรรค ซึ่งเมื่อพิจารณาประกอบกับมาตรการยุบพรรคการเมืองในประเทศไทยที่มีความรุนแรงกว่าประเทศอื่นๆ โดยให้อำนาจศาลรัฐธรรมนูญที่จะพิจารณาถึงความหนักเบาแห่งการกระทำ และใช้มาตรการตัดสิทธิทางการเมืองหรือมาตรการตัดสิทธิเลือกตั้งให้เหมาะสมแก่กรณีของการกระทำของบุคคลแต่ละราย เพราะหากไม่ปรากฏว่าบุคคลนั้นได้ร่วมกระทำกรอันเป็นการขัดต่อกฎหมายอย่างร้ายแรง แต่ต้องรับโทยเนื่องจากบทบัญญัติของกฎหมายที่กำหนดให้ต้องรับโทษ อันไม่ใช่เรื่องที่เกิดจากการกระทำของตนแล้ว บุคคลนั้นก็ไม่ควรถูกพรากสิทธิพื้นฐานตามรัฐธรรมนูญเกินกว่าที่จำเป็น